11. SINIF TARİH DERSİ YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI (AÇIK UÇLU- KISA CEVAPLI)

 

1. ÜNİTE:

DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)

 

11.1.1. 1595-1700 yılları arasındaki süreçte meydana gelen başlıca siyasi gelişmeleri tarih şeridi ve haritalar üzerinde gösterir.

II. Viyana Kuşatması, Bucaş Antlaşması, Zitvatorok Antlaşması, Kasr-ı Şirin Antlaşması, Karlofça Antlaşması

Yukarıdaki 1595-1700 yılları arasındaki süreçte meydana gelen başlıca siyasi gelişmeleri kronolojik olarak sıralayınız.

1606 Zitvatorok Antlaşması

1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması

1672 Bucaş Antlaşması

1683 II. Viyana Kuşatması

1699 Karlofça Antlaşması

11.1.2. XVII. yüzyılda değişen siyasi rekabet içerisinde Osmanlı Devleti’nin izlediği politikaları açıklar.

XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin stratejik rakipleri kimlerdir?

Safeviler (İran), Avusturya, Lehistan, Rusya, Venedik ve Malta. (VARİLİM)

Mütekabiliyet nedir?

Milletlerarası hukukun temel prensiplerinden biridir. Genel olarak devletlerin birbirleriyle eşit egemenlik haklarına sahip olması demektir. Kısacası eşitlik, denklik anlamındadır.

Kanuni döneminde Avusturya ile imzalanan 1533 İstanbul Antlaşması’nın mütekabiliyet anlayışına ters olan maddesi hangisidir?

Avusturya arşidükü (kralı) Osmanlı sadrazamına denk sayılır.

Osmanlı Devleti-Avusturya arasında yapılan 1533 İstanbul Antlaşması 1606 Zitvatorok Antlaşması’nın maddelerini mütekabiliyet açısından karşılaştırınız.

1533 İstanbul Antlaşması ile;

Avusturya arşidükü (kralı) Osmanlı sadrazamına denk sayıldı.

Avusturya, her yıl Osmanlı Devleti’ne otuz bin altın vergi ödeyecek.

1606 Zitvatorok Antlaşması ile;

Avusturya arşidükü, protokol bakımından Osmanlı padişahına denk sayıldı.

Avusturya’nın her yıl Osmanlı Devleti’ne ödemek zorunda olduğu yıllık vergi kaldırıldı. Ancak Avusturya savaş tazminatı ödedi.

Avusturya arşidükünün Osmanlı padişahına denk sayılması siyasi üstünlüğün kaybına neden oldu. Bu durum aynı zamanda iki ülkenin diplomaside mütekabiliyet esaslarına göre eşit oldukları anlamına gelir.

 

XVII. Yüzyıl Osmanlı-Lehistan mücadelesinin temel nedenleri nelerdir?

Ukrayna ve Eflâk-Boğdan üzerinde hakimiyet kurmak.

Lehistan’ın Osmanlı Devleti’nin Baltık Denizi’ne ulaşabileceği geçiş koridoru üzerinde bulunması.

II. Osman zamanında Lehistan ile 9 Ekim 1621’de imzalana Hotin Antlaşması’nın maddelerini yazınız.

Hotin Kalesi, Osmanlı Devleti’ne bağlı olan Boğdan’a bırakıldı.

Dinyester Nehri iki ülke arasında sınır sayıldı.

14 yaşında Osmanlı tahtına geçen ve Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmak isteyince öldürülen padişah kimdir?

Sultan II. Osman (Genç), saltanatı: 1618-1622

Sultan IV. Mehmed döneminde 18-23 Ekim 1672’de Lehistan ile imzalanan Bucaş Antlaşması’nın önemini yazınız.

Podolya Osmanlı Devleti’ne bırakıldı.

Osmanlı Devleti’nin batıda toprak kazandığı son antlaşma.

Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlarına ulaştı.

III. Murat Dönemi’nde Safeviler ile imzalana 1590 Ferhat Paşa Antlaşması’nın önemini yazınız.

Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlarına ulaşmıştı.

17. Yüzyılda Safeviler ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan önemli antlaşmalar nelerdir?

1612 Nasuh Paşa Antlaşması

1618 Serav Antlaşması

1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması

Osmanlı Devleti’nin doğuda ilk toprak kaybettiği antlaşma hangisidir?

1612 Nasuh Paşa Antlaşması. Bu antlaşma ile Ferhat Paşa Antlaşması’nda Safevi Devleti’nden alınmış olan yerler geri verildi

Günümüzde geçerliliğini koruyan Türkiye-İran sınırı Safeviler ile yapılan hangi antlaşma ile ilk defa çizilmiştir?

IV. Murat Dönemi’nde imzalanan 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması

Sultan IV. Mehmet Dönemi’nde, Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafından 1669 yılında alınan Girit’in kuşatması 24 yıl sürdü. Bu durumun temel nedeni nedir?

Osmanlı donanmasının eski gücünde olmaması Girit’in alınmasını zorlaştırmıştır.

Osmanlı Devleti ile Ruslar arasında imzalanan ilk antlaşma nedir?

1681 Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması

 

Avusturya ile imzalana 1664 Vasvar Antlaşması’nın maddeleri nelerdir?

Uyvar ve Neograd Kaleleri Osmanlı Devleti’nin olacak.

Avusturya Erdel’in iç işlerine karışmayacak.

Avusturya, 200 bin kuruş savaş tazminatı ödeyecek.

IV. Mehmet döneminde 1683 II. Viyana Kuşatmasında başarılı olamayan ve idam edilen Osmanlı sadrazamı kimdir?

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

1683 II. Viyana Kuşatması sonrası Türkleri Avrupa’dan atmak amacıyla oluşturulan Kutsal İttifak’ta hangi devletler vardı?

Venedik, Avusturya, Rusya, Lehistan ve Malta

Kutsal İttifak devletleri ile yapılan savaş sonrası imzalanan 1699 Karlofça Antlaşması sonrası Osmanlı Devleti nereleri kaybetti?

Temeşvar (Banat) hariç, bütün Macaristan ve Erdel Avusturya’ya verildi.

Ukrayna ve Podolya Lehistan’a verildi.

Mora ve Dalmaçya kıyıları Venediklilere verildi.

Kutsal İttifak devletleri ile yapılan savaş sonrası 1700 İstanbul Antlaşması ile Rusya hangi kazanımları elde etti?

Azak Kalesi Rusya’ya bırakıldı

Rusya İstanbul’da daimî elçi bulundurma hakkı elde etti.

1699 Karlofça Antlaşması’nı Osmanlı Devleti açısından değerlendiriniz

Osmanlı Devleti ilk kez müzakere ederek bir antlaşma imzaladı. Eski antlaşmalarda Şartları Osmanlı belirliyordu.

Osmanlı Devleti ilk kez masabaşı diplomasi ile tanıştı.

Osmanlı Devleti, tarihinde ilk kez bir antlaşma için arabulucu kullanmak zorunda kaldı. (İngiltere ve Hollanda)

Macaristan’daki Türk hâkimiyeti Temeşvar hariç sona erdi.

Avrupa Devleti ile aynı anda savaşacak güce sahip olmayan Osmanlı Devleti konjonktürel ittifaklar kurdu.

Osmanlı dış siyasetinde etkin bir konumda olan Fransa’nın yerini İngiltere ve Hollanda almaya başladı.

“Ehl-i kalem” unsurlar “ehl-i silah” unsurlara göre ön plana çıkmaya başladı.

 

 

 

11.1.3. Denizcilik faaliyetlerinin içdenizlerden okyanuslara taşınmasının dünya siyasetine ve ticaretine etkilerini analiz eder.

 

Coğrafi Keşiflerin başlamasında neler etkili oldu?

Avrupa’da pusulanın kullanılması

Yeni gemi yapım tekniklerinin öğrenilmesi

Avrupalıların Doğu’nun zenginliklerine ulaşma isteği

Coğrafi Keşiflerin sonuçları nelerdir?

Yeni kıtalar ve ticaret yolları keşfedildi.

Ticarette iç denizler önemini kaybetti. Okyanuslar önem kazandı.

Sömürgecilik faaliyetleri hız kazandı.

Sömürgecilikte İspanya ve Portekiz gibi ülkeler ön plana çıktı.

Değerli madenler Avrupa’ya taşındı.

Afrika kıtasının etrafını Ümit Burnu yoluyla dolanıp Hindistan’a giden doğu yolunu keşfeden millet kimlerdir?

Portekizliler  (Ümit Burnu’nu Bartolomeu Dias keşfetti)

Çin’e, Avrupa’dan giden ilk ticari ve diplomatik elçileri gönderen millet kimdir?

Portekizliler

1580’de kurdukları Levant Company’i (Livınt Kampani-Doğu Akdeniz Ticaret Şirketi) sayesinde deniz ticaretinde adeta tekel hâline gelen devlet hangisidir?

İngiltere

‘’Üzerinde güneş batmayan imparatorluk” unvanına sahip olan ülke hangisidir?

İngiltere

Sıcak denizlere inmeyi amaçlayan hangi ülke Osmanlı topraklarına göz dikmiştir?

Rusya

XVIII. yüzyılda Karadeniz’de Osmanlı hâkimiyetini zayıflatan gelişmeler nelerdir?

1700 - İstanbul Antlaşması: Azak Kalesi Rusya’ya bırakıldı. Böylece Rusya ilk kez

Karadeniz’e inme fırsatı elde etti.

1720 - Osmanlı-Rus Ticaret Antlaşması: Rus tüccarlar, ilk defa, Osmanlı topraklarında serbest ticaret hakkını elde etti.

1770 - Çeşme Baskını: 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Ruslar Çeşme’de bulunan Osmanlı donanmasını yaktı.

1774 - Küçük Kaynarca Antlaşması: Kırım bağımsız oldu. Karadeniz Türk denizi olma özelliğini kaybetti. Rus tüccarlar, ilk defa kendi gemileri ile Karadeniz ve Akdeniz’de ticaret yapabilme ile Boğazlardan geçiş serbestliği de elde ettiler.

1783 - Osmanlı-Rus Ticaret Antlaşması: Rus tüccarlar, İngiliz ve Fransız tüccarlar ile aynı haklara sahip olacak ve Osmanlı Devleti’ne %3 gümrük vergisi verecekti.

1792 - Yaş Antlaşması: Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul etti.

 

Akdeniz’de Osmanlı hâkimiyeti güçlendiren gelişmeler nelerdir?

Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde, Mısır’ın Osmanlı hâkimiyetine girmesi,

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde Rodos’un fethi ve Preveze Deniz Savaşı sonrasında Akdeniz âdeta bir Türk denizi hâline geldi.

Sultan II. Selim Dönemi’nde Kıbrıs’ın, Sultan IV. Mehmet Dönemi’nde ise Girit’in fethi

Akdeniz’de Osmanlı hâkimiyeti zayıflatan gelişmeler nelerdir?

Coğrafi Keşifler: Coğrafi Keşifler sonucunda Akdeniz limanları önemini kaybederken Atlas Okyanusu’ndaki birçok liman önem kazandı.

1571 - İnebahtı Deniz Savaşı: Kıbrıs’ın Osmanlı Devleti tarafından fethi sonrası Avrupa devletleri, İnebahtı mevkisinde yapılan savaşta yaklaşık üç yüz parçalık Osmanlı donanmasını yaktı. Osmanlı Devleti bu savaşta kaybettiği yetenekli leventlerin yerini dolduramadı.

Kapitülasyonlar: Akdeniz ticaretini yeniden canlandırmak isteyen Osmanlı Devleti, bazı Avrupa ülkelerine kapitülasyonlar verdi. Ancak bu durum Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti üzerindeki etkinliklerinin artmasına, düşük gümrük vergileri yüzünden Osmanlı pazarlarına hâkim olmalarına ve Akdeniz’deki etkinliklerinin Osmanlı aleyhine gelişmesine neden oldu.

Bazı Avrupalı Devletlerin Akdeniz’e Yönelik Yayılmacı Politikaları: XVII. yüzyılda İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi ülkeler denizcilik alanında önemli gelişmeler gösterdiler.

Osmanlı Devleti hangi dönemlerde hangi tür gemiler kullandı?

Kuruluşundan XVII. yüzyılın ikinci yarısına kürekli gemiler (çektiri veya kadırga) kullandı.

XVII. yüzyılın ikinci yarısından XIX. yüzyılın ortalarına kadar yelkenli gemiler (kalyon) kullandılar.

XIX. yüzyılın ortasından son dönemlerine kadar geçen sürede buharlı gemiler kullandılar.

Osmanlı Devleti’nde Garp Ocakları olarak adlandırılan eyaletler nerelerdir?

Cezayir, Tunus, Trablusgarp

 

 

 

XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin genel politikası hakkında bilgi veriniz.

XVIII. yüzyıl başlarında, kaybettiği yerleri geri almak amacıyla Avusturya, Rusya, Venedik gibi ülkelerle savaştı.

Kaybettiği toprakları geri alamayacağını anlayınca savunma politikasına ağırlık verdi. Avrupa’ya karşı kendini üstün görme tutumunu değiştirdi.

Avrupa’daki gelişmeleri daha yakından izlemeye başladı.

Elindeki mevcut toprakları koruyabilmek için Avrupalı devletlerin kendi aralarındaki çıkar çatışmalarından yararlanmak istedi.

Avrupalı devletlere birtakım ekonomik imtiyazlar tanıdı veya var olan imtiyazları genişletti.

Değişim ve diplomasi hız kazandı.

11.1.4. 1700-1774 yılları arasındaki süreçte Osmanlı Devleti’nin diğer devletlerle yürüttüğü rekabeti ve bu rekabette uyguladığı stratejileri analiz eder.

1703 Edirne Olayı hakkında bilgi veriniz.

Karlofça Antlaşması’nın imzalanmasından sonra Padişahı Sultan II. Mustafa, devlet işlerinden uzaklaşarak zamanının büyük bir bölümünü Edirne’de geçirmeye başladı.

Padişahın Edirne’yi yeniden başkent yapacağı yönünde söylentiler ortaya çıktı.

Yeniçeriler büyük bir isyan çıkararak Sultan II. Mustafa’yı tahttan indirip yerine Sultan

III. Ahmet’i tahta çıkardılar.

Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki ilk dostluk antlaşması hangisidir?

İran’ın Kafkasya’daki topraklarını kendi aralarında paylaştıkları 1724 İstanbul Antlaşması.

1746 yılında İran ile imzalanana hangi antlaşma ile Kasr-ı Şirin Antlaşmasının maddeleri genel olarak kabul edildi?

1746 Kerden Antlaşması

1718 Pasarofça Antlaşması’nın maddeleri nelerdir?

Mora Yarımadası Osmanlı Devleti’nde kaldı.

Kuzey Sırbistan, Belgrad, Banat ve Eflâk’ın batısı Avusturya’ya bırakıldı.

1711 Osmanlı- Rus savaşının temel nedeni nedir?

İsveç ile Rusya arasında 1709 yılında başlayan savaşta, İsveç Kralı XII. Şarl, I. Petro ile yaptığı Poltova Savaşı’nı kaybederek Osmanlı topraklarına sığınması ve Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya savaş ilan etmesi.

1711 Prut Savaşı sırasında Osmanlı Padişahı ve sadrazamı kimlerdi?

Osmanlı padişahı Sultan III. Ahmet,

Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa

 

1711 Prut Antlaşması’nın maddeleri nelerdir?

Azak Kalesi Osmanlı Devleti’ne geri verildi.

Rusya, İstanbul’da elçi bulunduramayacak.

Rusya, Lehistan’ın iç işlerine karışmayacak.

İsveç Kralı XII. Şarl ülkesine serbestçe dönebilecek.

1739 Belgrat Antlaşması hakkında bilgi veriniz.

Osmanlı Devleti’nin Avusturya ve Rusya ile yaptığı savaşları kazanması üzerine Fransa’nın arabuluculuğu ile Belgrat Antlaşmaları imzalandı.

I. Mahmut zamanında imzalanan bu antlaşma ile Avusturya, 1718 Pasarofça Antlaşması ile aldığı Belgrad’ı Osmanlı Devleti’ne geri verdi.

Rusya ile de ikinci bir Belgrat antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre:

Rusya, savaşta aldığı yerleri geri verecek, Karadeniz’de savaş ve ticaret gemisi bulundurmayacaktı.

Azak Kalesi, yıkılması koşuluyla Rusya’ya bırakılacak.

Bu antlaşmalar sonrası Fransa’ya tanınan kapitülasyonlar sürekli hâle getirildi.

1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’nın maddelerini yazınız.

Kırım’a bağımsızlık olacak.

Kırım dinî açıdan Osmanlı halifesine bağlı olacak.

Rus ticaret gemileri Karadeniz ve Akdeniz’de serbestçe dolaşabilecek.

Rusya, İstanbul’da elçi bulundurabilecek.

Rusya, kapitülasyonlardan yararlanacak.

Rusya, Osmanlı yönetimindeki Ortodoksların haklarını koruyabilecek.

Rusya, bu savaşta ele geçirdiği Eflâk, Boğdan ve Besarabya’yı geri verecek.

Osmanlı Devleti savaş tazminatı ödeyecek.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. ÜNİTE: DEĞİŞİM ÇAĞINDA AVRUPA VE OSMANLI

11.2.1. Avrupa düşüncesinde meydana gelen değişimleri ve bunların etkilerini analiz eder.

Kavimler Göçü sonrası Avrupa’da ortaya çıkan Feodal sistem hakkında bilgi veriniz.

Kavimler Göçü sonrasında başlayan karışıklıkların etkisiyle halkın büyük bir kısmı hayatını devam ettirebilmek için büyük şato veya kalelere sahip feodal derebeylerinin himayesine girdi. Feodal sistemde halkı himaye eden derebeylerine “süzeren”, himaye edilen halka ise “vassal” denildi. Bu ilişkiye göre vassal, süzerene bir bağlılık yemini ediyor; süzeren de kendisine destek çıkan vassalına, toprağının bir bölümünü verebiliyordu. Bu yüzden feodal düzende derebeyleri, topraklarında yaşayan insanların üzerinde mutlak haklara sahip olmuşlardı. Feodal sistemde, her derebeyinin kendine ait toprağı, silahı, gücü ve kanunları vardı. Derebeylik sistemi Orta Çağ boyunca Avrupa’nın siyasi simgesiydi.

Katolik Kilisesi’nin bilimsel araştırmalara karşı tavır takınması; Orta Çağ Avrupa’sında hangi düşünce anlayışının ortaya çıkmasına neden oldu?

Skolastik düşünce

Endüljans, Aforoz, Enterdi ve Engizisyon terimlerini kısaca açıklayınız.

Endüljans: Orta Çağ Avrupa’sında papanın sattığı günah çıkarma, af belgesi.

Aforoz: Hristiyanlıkta kilise tarafından verilen “dinden çıkarma” cezası.

Enterdi: Papanın, Hristiyan bir ülkeyi halkı ile birlikte dinî hizmetlerden mahrum bırakması.

Engizisyon: Katolik Kilisesi’ne bağlı dinî mahkeme.

Rönesans nedir?

Kelime anlamı, yeniden doğuştur. Rönesans; XV. yüzyıl sonlarında, önce İtalya’da başlayıp daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılan ve edebiyat, resim, müzik, bilim alanlarında görülen yenilik ve gelişmelere denir. Rönesans aynı zamanda din temelli baskıcı düşünceye ve Katolik Kilisesi’ne bir başkaldırı niteliğindedir.

Rönesans’ın ortaya çıkmasının nedenleri nelerdir?

İslam kültür ve medeniyetinden etkilenen Avrupalıların, Eski Yunan ve Roma medeniyetine ait eserleri incelemeleri.

İstanbul’un fethi sonrası bazı bilim insanlarının İtalya’ya giderek bilimsel faaliyetleri burada devam ettirmeleri.

Matbaanın kullanılmasıyla eski dönemlere ait sanat ve bilim eserlerinin çoğaltılması, okuryazar oranının artması.

Coğrafi Keşifler sonucu zenginleşen burjuva sınıfının sanatçıları koruması ve desteklemesi.

 

 

 

 

Rönesans’ın sonuçları nelerdir?

Avrupalılar bilim, resim, mimari, edebiyat gibi alanlar gelişti.

Skolastik düşünce büyük ölçüde yıkıldı.

Deney ve gözleme dayalı pozitif düşünce ön plana çıktı.

İnsana değer veren hümanist düşünce yaygınlaştı.

Katolik Kilisesi’ne olan güven temelden sarsıldı. Bu durum Reform hareketlerinin başlamasına neden oldu.

Bilimdeki gelişmeler, endüstrinin gelişmesine ortam hazırladı.

Rönesans hareketleri Avrupa dışında yayılma alanı bulamadı. Özellikle Osmanlı Devleti XIV ve XV. yüzyıllarda Avrupa’daki Rönesans hareketlerinden etkilenmedi.

Machiavelli (Makyavel) hakkında bilgi veriniz.

1469-1527 yılları arası yaşadı. “Hükümdar (Prens)” adlı eserinde İtalya’da siyasi birliğin ancak güçlü bir hükümdarla sağlanabileceği fikrini savundu. Ona göre “Hükümdarın önünde onu sınırlayacak hiçbir engel olmamalıdır.”. Yine aynı eserinde bir kişinin hiçbir etik, ahlak veya hukuk kuralı olmadan tek başına nasıl iktidar hâline gelebileceğinden bahsetti. Hayatının sonuna kadar İtalya’nın birliği için mücadele etti.

Thomas Moore (Tamıs Mur) hakkında bilgi veriniz.

1478-1535 yılları arası yaşadı. İngiliz devlet adamı, hukukçu ve Rönesans Dönemi hümanist yazarlarındandır. 1518 yılında İngiliz tarih yazıcılığının ilk başyapıtı olarak kabul edilen “History of King Richard III” [Histori of King Riçırd III (Kral III. Richard’ın Tarihi)] adlı kitabını yayımladı. 1516 yılında ise meşhur “Utopia” (Ütopya) adlı eserini tamamladı. Bu eserinde özel mülkün bulunmadığı, altına önem verilmeyen, her şeyin paylaşıldığı ve hükümdar kavramının bilinmediği sınıfsız bir dünya tasvir etti. Thomas Moore bu düşüncelerinin yanında zorunlu olmadıkça savaşlardan kaçınılması, kadın erkek eşitliği, çalışma saatlerinin düzenlenmesi, eğitim sisteminin parasız ve zorunlu olması, sağlık hizmetlerinin devletçe yerine getirilmesi; hasta, yaşlı ve düşkünlerin devlet tarafından korunması gibi fikirleri savundu.

Jean Jacques Rousseau (Jan Jak Russo) hakkında bilgi veriniz.

1712-1778 yılları arası yaşamıştır. XVIII. yüzyıl Fransız düşünürü Rousseau, millî egemenlik düşüncesini ortaya atan ilk isimdir. Fransız İhtilali’nin çıkmasında etkili olmuştur. “Toplumsal Sözleşme” adlı eserinde özellikle yurttaşlık bilincini, ortak düşünceyi, halkı, devleti oluşturan bir toplum sözleşmesini ve bu sözleşmeye her ferdin dâhil olması gerektiğini vurgulamıştır.

Reform hareketi nedir?

Reform ilk olarak Almanya’da Katolik kilisesinin halkı sömürmesine karşı başlayan harekettir. Almanya’da Reform hareketlerinin önderi Wittenberg Üniversitesinde din bilgini olan Martin Luther’dir. Luther taraftarlarına “Protestan” adı verildi.

Protestanlara inanç serbestliği tanıyan ilk antlaşma hangisidir?

Ogsburg Antlaşması (1555).

 

Reform hareketlerinin sonuçları nelerdir?

Avrupa’da mezhep birliği bozuldu.

Protestanlık, Kalvenizm ve Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıktı.

Katolik Kilisesi’ne duyulan güven azaldı.

Protestanlığı kabul eden ülkelerde kilisenin malları elinden alındı.

 Kilise ve din adamlarının toplum üzerindeki dinî ve siyasi baskıları kalktı.

Okullar kilisenin elinden alınarak laik eğitim anlayışı yaygınlaştırıldı.

Krallar ve prensler din işlerinin mutlak hâkimi oldular.

Sekülerleşme kavramı hakkında bilgi veriniz

TDK, sekülerizm kavramına karşılık olarak dünyacılık sözcüğünü önermiştir. Sekülerleşme, ister kişisel inanç anlamında, ister kurumsal pratikler veya siyasi oterite anlamında olsun kutsal olanın bilimsel olana boyun eğmesidir.

Sekülerleşme, XVII. yüzyıl sonrasında Protestanlığı benimseyen ülkelerde devlet ve kilise hukukunun ayrımı anlamında da kullanıldı.

Coğrafi keşifler sonrası Avrupa’da hangi sınıf ön plana çıktı?

Bu dönemde ticari faaliyetler sonucunda zenginleşen burjuva sınıfı imtiyazlı bir konuma sahip oldu.

Merkantilizm nedir?

Coğrafi Keşifler sonrası Avrupa’da “merkantilizm” adı verilen ekonomik sistem ortaya çıktı. Ülkelerin güç ve zenginliğinin sahip oldukları değerli madenlerle ölçülebileceği fikrine dayalı bu ekonomik anlayış doğrultusunda pek çok Avrupa devleti iç ve dış ticarete yöneldi.

Merkantilist anlayış sonucu Avrupalı devletler üretim ve ihracatı artırabilmek için birçok atölye kurdular. Bu dönemde teknolojik gelişmelere bağlı olarak tarımda insan gücüne ihtiyacın azalması, ulaşım imkânlarının gelişmesi, kentlerde sağlık merkezlerinin kurulması gibi etkenler de köylerden kentlere göçün hızlanmasına neden oldu.

 

11.2.1. Avrupa düşüncesinde meydana gelen değişimleri ve bunların etkilerini analiz eder.

 

1618 ile 1648 yılları arası gerçekleşen 30 Yıl savaşları hangi taraflar arasında gerçekleşti?

Katolik Birliği; Bazı Alman prenslikleri, Avusturya, Roma-Germen İmparatorluğu ve İspanya

Protestanlar: Bazı Alman prenslikler, Hollanda, İngiltere, Fransa, Danimarka ve İsveç de bu gruba katıldı.

30 Yıl Savaşları sonrası imzalanan 1648 Westphalia Barışı hakkında bilgi veriniz.

Otuz Yıl Savaşları Protestan Birliği’nin zaferi ile sonuçlandı.

Kalvenizm mezhebi resmen tanındı.

Katolik Kilisesi ve Roma-Germen İmparatorluğu güç kaybederken Fransa Avrupa siyasetine yön vermeye başladı.

Kilisenin kral üzerindeki etkisi zayıflamış ve egemenlik dinî otoriteden doğrudan kralın yetkisine geçmiştir.

Uluslararası ilişkilerde mütekabiliyet esası ile modern devletler hukuku ön plana çıktı.

Hollanda, Portekiz ve İsviçre gibi ülkeler ulus devlet anlayışı doğrultusunda bağımsızlıklarını elde etti.

 

Rasyonalizm nedir?

Rasyonalizm, bilginin doğuştan gelen akıl ve onun bir görevi olan düşünme gücü ile meydana geldiğini benimseyen ve doğru bilginin kaynağını da duyularda değil, akılda gören öğretidir.

Rasyonalizm Avrupa’da bilimsel devrimin başlamasına öncülük etti.

Bilim Devrimin öncülerinden Nicolaus Copernicus (Nikola Kopernik) hakkında bilgi veriniz.

1473-1543 yılları arası yaşamıştır. Dünya’nın Güneş etrafında dönen bir gezegen olduğunu iddia etti. Ancak Katolik Kilisesi, Dünya’nın sabit durduğu düşüncesindeydi. Bu nedenle Copernicus bu fikrini açıklayamadı ve bu fikirlerine yer verdiği “Gök Kürelerin Hareketi” adlı eserini ölümünden kısa süre önce yayımlayabildi.

 

Galileo (Galile) kimdir?

İtalyan asıllı gök bilimci Galileo 1564-1642 yılları arası yaşamıştır.

Kendi geliştirdiği teleskobu sayesinde gezegen ve yıldızların hareketlerini inceledi.

Gezegenlerin Güneş’in çevresinde hareket ettiğini ve Dünya’nın yuvarlak olduğunu iddia etti.

Ancak bu iddiası nedeniyle engizisyonda yargılandı.

Mahkemede kilisenin baskıları sonucu bu iddiasından vazgeçmişse de ömrünün kalanını ev hapsiyle geçirdi.

(1642-1727) Isaac Newton kimdir?

Newton, gelişmiş bir teleskop icat etti.

Newton, çağdaş anlamda bilimi kuran ve bilimsel düşünüşün en gelişmiş örneğini ortaya koyan bilim insanıydı.

Evrensel çekim yasasını bulmanın ötesinde bilim ve felsefe arasındaki ilişkiyi de bugünün bakış açısıyla belirledi.

 

"11.2.2. Avrupa’daki gelişmelere bağlı olarak Osmanlı idari, askerî ve ekonomik yapısında meydana gelen değişimleri analiz eder."

Osmanlı devletinde gerçek anlamda ilk kapitülasyonlar hangi ülkeye hangi padişah zamanında verildi?

Gerçek anlamda ilk kapitülasyon II. Selim döneminde 1569’da Fransa’ya verildi.

1580’de İngiltere’ye ve 1612’de de Hollanda’ya Kapitülasyonlar verildi.

 

Hangi padişah döneminde Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale getirildi?

1740 yılında Fransa’ya verilen kapitülasyonlar Sultan I. Mahmut tarafından sürekli hâle getirdi.

 

Kapitülasyonların sürekli hale getirilmesi Osmanlı devletini nasıl etkiledi?

Avrupalı devletlere verilen kapitülasyonlar merkantilizm politikasının

 Osmanlı'da uygulanmasını kolaylaştırdı.

Avrupalıların malları zamanla Osmanlı pazarlarını doldurmaya başladı.

Esnaf sınıfının iş yapamaz hâle gelmesi, sosyo-ekonomik yapının bozulmasına neden oldu.

 

Tımar sistemini bozulmasının nedenleri nelerdir?

Tımar topraklarının nüfuzlu şahıslar tarafından, kendi çıkarları doğrultusunda kullanılması

Dirliklerin, askerî hizmetle değil, para ile satın alınabilen birer geçim kapısı hâline gelmesi

 

Celâli İsyanları nedeniyle Anadolu’da açığa çıkan güvenlik sorunlarının aşılması ve isyanların bastırılması için hangi birlikler kuruldu?

Sekban, sarıca adıyla anılan levent birlikleri oluşturuldu.

İltizam sistemi nedir?

İltizam sisteminde devlet, bir bölgenin vergi toplama hakkını açık arttırma usulüyle satardı. Devlet iltizam bedelinin bir kısmını peşin olarak talep ederdi. Peşin para yatırarak iltizamı alan kişilere mültezim, vergi toplama hakkını aldıkları topraklara da mukataa denirdi. Mültezimler başta askerî sınıftan gelenlerden oluşurken bunların yerini zamanla zengin tüccarlar ve tefeciler almaya başladı.

Tımar sistemi yerine iltizam sisteminin ortaya çıkmasının temel nedeni nedir?

Savaş teknolojisindeki gelişim, ateşli silahlarla donatılmış ve devamlı maaş alan merkezî piyade ordularının önemini arttırmıştır.

Bu gelişmeler Osmanlı maliyesine önemli bir yük getirmiş, devlet gelirlerinin büyük bir kısmının nakit üzerinden hazinede toplanması gerekliliğini doğurmuştur. Bu nedenle tımar sisteminin çözülmesi de kaçınılmaz olmuştur.

 

Osmanlı Devletinde ekonomik dengeyi sağlamak için hangi önlemler alınmıştır?

Ekonomide dengenin sağlanması için Müsadere (şahısların mallarına el koyma), yeni vergilerin alınması ve mevcut vergi oranlarının artırılması, para tağşişi (paranın içerisine başka ucuz madenler katma) gibi uygulamalara gidildi.

Bir bölgenin vergi toplama hakkının aynı kişiye verildiği malikâne usulü neden uygulanmıştır?

Malikâne usulü olarak adlandırılan bu sistemin amacı sürekli değişen mültezimlerin fazla kâr sağlama amacıyla tahrip ettikleri vergi kaynaklarını yeniden canlandırarak sürekli hâle getirmek ve değişmez bir mültezime bırakmaktır.

Mukataa toprakları hızla malikâne mukataasına çevrildi.

Sistem sayesinde başlarda Osmanlı hazinesine önemli miktarda nakit para akışı sağlandı.

 

11.2.3. Osmanlı devlet idaresi ve toplum düzenindeki çözülmeleri önleme çabalarını analiz eder.

 

Celâli isyanlarının nedenleri nelerdir?

XVII. yüzyılda uzun süren Osmanlı-Avusturya ve Osmanlı- İran savaşları gelirleri azalttığı için

Osmanlı Devleti'nin ekonomisi zayıflamıştır.

Tımar sisteminin bozulması,

Vergilerin yükseltilmesi,

İltizam sistemiyle istenilen sonuca ulaşılamaması,

Eski askerlerin eşkiyalık faaliyetlerine yönelmesi gibi nedenler bu isyanların başlıca etkenleridir.

Celâli isyanlarının sonuçları nelerdir?

İsyanların bastırılmasında şiddet ve baskı uygulandığı için sağlanan huzur uzun ömürlü olmamıştır.

Anadolu'da birçok insan hayatını kaybetmiş, köyler boşalmıştır.

Halkın can ve mal güvenliği isyanlar boyunca tehlike altına girmiştir.

İsyanlardan dolayı tarımsal ve hayvansal üretim düşmüş, işsizlik artmıştır.

Köylerden şehirlere yapılan göçler sebebiyle kırsal nüfus azalmıştır. Göç, şehir hayatında yeni sorunları doğurmuştur.

Ekonomik açıdan ise vergilerin düzenli toplanamayışı Osmanlı ekonomisini zayıflatmıştır.

 

Lehistan seferindeki gayretsizliği üzerine Yeniçeri Ocağını kaldırmayı düşünen ve yeniçeriler tarafından öldürülen Osmanlı padişahı kimdir?

Genç Osman (II. Osman)

Yeniçerilerin 30 kadar devlet adamını çınar ağacına astıkları (Vakai Vakvakiyye) Çınar Vakası hangi padişah döneminde gerçekleşmiştir?

IV. Mehmet döneminde

I. Ahmet Dönemi'nde (1603-1617) uygulanmaya başlanan Ekber ve Erşed Sisteminde padişah nasıl belirleniyordu?

Veraset sisteminde yapılan bu değişiklikle hanedanın en büyük (ekber) ve en olgun (erşed) üyesi padişah olacaktı.

Osmanlı Devleti’ndeki sancağa çıkma ve kafes usulü uygulamalarını kısaca açıklayın.

Osmanlı Devleti’nde şehzadeler, yönetimde tecrübe kazanması amacıyla yetiştirilmek için sancaklara gönderilirdi.

Ekber ve Erşed Sistemiyle şehzadelerin sancağa çıkma usulü sona ermiştir.

Böylece şehzadelerin tamamen saray içinde yetiştiği kafes usulüne geçilmiştir.

 

Ekber ve Erşed sisteminin yararlı ve zararlı etkileri neler olmuştur?

Bu uygulamayla şehzadeler arasında taht kavgaları önlenmişti ancak şehzadeler ülke yönetiminde bilgi ve tecrübe kazanmamışlardı. Bilgi ve tecrübeden yoksun kalan şehzadeler, padişah olunca devlet adamları ve saray kadınlarının etkisi altında kalmışlardı.

 

Layiha nedir?

Layiha, özellikle XVII. yüzyıldan itibaren devlet düzenindeki olumsuzlukların giderilmesi için tavsiye niteliğindeki görüş metinleridir.

Layihalarda Osmanlı kadim (eski) düzenine dönme düşüncesi ön plandadır.

 

XVII. yüzyılda layihalar hazırlayan devlet adamları kimlerdi?

XVII. Yüzyılda Koçi Bey, Kâtip Çelebi, Ayni Ali Efendi gibi devlet adamları raporlar (risale-layiha) hazırladılar.

Lale Devri hangi olayla başlar, hangi olayla biter?

Lale Devri, 1718’de imzalanan Pasarofça Antlaşması ile başlayan ve 1730’da Patrona Halil İsyanı ile sona eren dönemdir.

Lale Devri padişahı ve sadrazamı kimdir?

Osmanlı padişahı III. Ahmet ve Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın sadrazamlık dönemini kapsayan zevk, eğlence, barış, yenileşme ve sivil reformların görüldüğü bu döneme Lale Devri adı verilir.

Paris elçiliğinin ardından sunduğu raporla Osmanlı’da Batılılaşma hareketleri fiilen başlatan Osmanlı devlet adamı kimdir?

Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi

Lale Devri’nde meydana gelen önemli gelişmeler nelerdir?

Paris, Viyana, Varşova, Lehistan ve Rusya’ya giden elçiler diplomatik ve ticari görüşmelerde bulundular.

Osmanlı devlet erkânı ve zenginleri yeni konaklar, köşkler ve saraylar inşa ettirdiler.

Çelebi Mehmet Efendi’nin oğlu Mehmet Said Efendi ve İbrahim Müteferrika’nın gayretleriyle 1727’de İstanbul'da matbaa kuruldu.

1720’de Tulumbacı Ocağı (itfaiye) kuruldu.

Yalova’da kâğıt, İstanbul’da çini fabrikası açıldı.

Süsleme sanatında barok ve rokoko tarzları etkili oldu.

Doğu ve Batı dillerinden tercümeler yapıldı.

Karantina usulü uygulandı.

İstanbul’da çiçek hastalığı tedavi edildi.

Zenginlerin Batı yaşam tarzı olan eşyaları ithal etmeleri moda olmuştu.

 

Osmanlıda ilk matbaa ne zaman kuruldu?

İlk kez II. Bayezid döneminde Yahudi azınlıklar tarafından kuruldu.

İbrahim Müteferrika ile Mehmet Said Efendi'nin, III. Ahmet döneminde kurduğu matbaada ilk hangi eser basıldı?

Basılan eser, kaynaklarda “Vankulu Lugatı” adıyla geçen “Sıhahul Cevheri” tercümesiydi.

1609- 1657 yılları arası yaşamış, XVIII. yüzyıl Türk bilim dünyasında pozitif ve hür düşünceyi savunan, "Cihannüma’’ adlı eserini hazırlayan Osmanlı alimi kimdir?

Kâtip Çelebi

Evliya Çelebi kimdir?

Evliya Çelebi 1611- 1685 yılları arasında yaşamış Türk tarihinin en önemli seyyahlarından biridir. Seyahatname isimli eserinde gezip dolaştığı yerler hakkında bilgi vermiştir.