Edirne Olayı, 1703 yılında Osmanlı Devleti’nde yaşanan büyük bir siyasi krizdir. Bu olayda, padişah II. Mustafa ve şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin yönetimine karşı çıkan yeniçeriler, cebeciler, ulema ve halk, Edirne’den İstanbul’a yürüyerek padişahı tahttan indirmiş ve yerine kardeşi III. Ahmet’i getirmişlerdir. Bu makalede, Edirne Olayı’nın sebepleri, gelişimi ve sonuçları üzerinde duracağız.
Edirne Olayı’nın Sebepleri
Edirne Olayı’nın sebepleri arasında şunlar sayılabilir:
Karlofça Antlaşması: 1699 yılında imzalanan bu antlaşma ile Osmanlı Devleti, Avusturya, Lehistan, Venedik ve Rusya’ya toprak kaybetmiş ve büyük bir prestij kaybına uğramıştır. Bu antlaşma, devletin gerileme dönemine girdiğinin bir işareti olarak kabul edilmiştir.
Feyzullah Efendi’nin etkinliği: Padişah II. Mustafa’nın hocası ve yakın danışmanı olan Feyzullah Efendi, ikinci kez şeyhülislamlığa getirildikten sonra devlet işlerine müdahale etmeye başlamıştır. Feyzullah Efendi, terfi, tayin ve azil işlerinde kendi çıkarlarına uygun kararlar aldırmış, saray çevresi, asker ve ulema arasında rahatsızlık yaratmıştır.
II. Mustafa’nın Edirne’de kalması: Padişah II. Mustafa, Karlofça Antlaşması’ndan sonra Edirne’ye çekilmiş ve devlet işleriyle ilgilenmemiş, avcılık ile uğraşmıştır. Bu durum, devlet idaresinin boşlukta olduğu ve başkentin Edirne’ye taşınacağı endişesi yaratmıştır.
Ekonomik kriz: Osmanlı Devleti, 17. yüzyılın sonlarında büyük bir ekonomik kriz yaşamıştır. Bu krizde, savaşların getirdiği masraflar, vergilerin artması, paranın değer kaybetmesi, kıtlık ve salgın hastalıklar rol oynamıştır. Bu kriz, halkın geçim sıkıntısı çekmesine ve isyanlara neden olmuştur.
Edirne Olayı’nın Gelişimi
Edirne Olayı’nın gelişimi şöyle özetlenebilir:
İsyanın başlaması: 17 Temmuz 1703’te, cebeciler ulufelerinin gecikmesini bahane ederek isyan başlattılar. Kısa süre sonra yeniçerilerin, medrese talebelerinin ve halkın katılımıyla büyük bir isyana dönüştü. İsyanın liderleri arasında Yeniçeri Ağası Bekri Mustafa Paşa , Cebeci Başı Hasan Paşa , Şeyhülislam İmam Mehmed Efendi , Kavanoz Ahmed Paşa , Koca Ragıp Paşa gibi isimler vardı.
İsyanın yayılması: İsyan edenler İstanbul’da denetimi ele geçirdiler ve sadrazamlığa Kavanoz Ahmed Paşa’yı, şeyhülislamlığa da İmam Mehmed Efendi’yi getirdiler. Ardından isteklerini bildirmek üzere Edirne’ye bir heyet gönderdiler. Ancak bu heyet Feyzullah Efendi’nin emriyle Havsa civarında tutuklandı. Bu olay, isyancıların öfkesini artırdı ve 60.000 kişilik bir kuvvetle Edirne’ye yürümeye karar verdiler.
Padişahın tahttan indirilmesi: İsyan edenler Silivri’ye geldiklerinde II. Mustafa’nın tahttan indirilip yerine kardeşi Ahmed’in tahta geçirilmesi için bir karar ve fetva aldılar. 20 Ağustos’ta Edirne’ye ulaşan isyancılar, padişahın sarayını kuşattılar. 22 Ağustos’ta II. Mustafa tahttan çekilerek yerini III. Ahmet’e bıraktı123.
Feyzullah Efendi’nin öldürülmesi: Yeni padişahın onayı alan isyancılar, Feyzullah Efendi’yi yakalayarak ağır işkence yaptılar. 3 Eylül’de Feyzullah Efendi’yi öldürdüler. Feyzullah Efendi’nin cesedi, İstanbul’a gönderilerek Sultanahmet Meydanı’nda teşhir edildi.
Edirne Olayı’nın Sonuçları
Edirne Olayı’nın sonuçları arasında şunlar sayılabilir:
III. Ahmet’in padişahlığı: III. Ahmet, tahta çıktıktan sonra devlet işlerine daha fazla ilgi gösterdi ve reformlar yapmaya çalıştı. Ancak bu reformlar, devletin gerilemesini durduramadı ve yeni sorunlar yarattı.
Osmanlı Devleti’nin zayıflaması: Edirne Olayı, Osmanlı Devleti’nin iç ve dış sorunlarla boğuştuğu bir dönemde meydana geldi. Bu olay, devletin otoritesinin sarsılmasına, asker ve ulemanın gücünün artmasına, padişahların yetkisinin azalmasına ve devletin parçalanmasına giden sürecin başlangıcı olarak kabul edilir.
Sonuç
Edirne Olayı, Osmanlı Devleti tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Bu olayda, padişah II. Mustafa ve şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin yönetimine karşı çıkan yeniçeriler, cebeciler, ulema ve halk, Edirne’den İstanbul’a yürüyerek padişahı tahttan indirmiş ve yerine kardeşi III. Ahmet’i getirmişlerdir. Bu olay, devletin gerileme dönemine girdiğinin bir göstergesi olmuş ve Osmanlı Devleti’nin zayıflamasına neden olmuştur.
Yorumlar
Yorum Gönder