1838 Baltalimanı Antlaşması: Çöküşe Giden Yol
Osmanlı Devleti, 19. yüzyılda hem siyasi hem de ekonomik açıdan büyük zorluklar yaşamıştır. Bu zorlukların en önemli kaynağı, Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın isyanıdır. Osmanlı Devleti, bu isyanı bastırmak için İngiltere’den yardım istemiş ve karşılığında Baltalimanı Antlaşması’nı imzalamak zorunda kalmıştır. Bu makalede, bu antlaşmanın Osmanlı Devleti’nin ekonomik kaderini nasıl belirlediğini anlatacağız.
Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyılda Karşılaştığı Sorunlar
Osmanlı Devleti, 19. yüzyılda hem siyasi hem de ekonomik açıdan büyük zorluklar yaşamıştır. Siyasi alanda, Fransız Devrimi ile başlayan milliyetçilik akımı, çok uluslu imparatorluğun içindeki farklı etnik ve dini grupların ayaklanmasına ve bağımsızlık talep etmesine neden olmuştur. Bu durum, Osmanlı Devleti’nin toprak kaybetmesine ve güçsüzleşmesine yol açmıştır.
Ekonomik alanda ise, Osmanlı Devleti, Batı’nın sanayi devrimi ile başlayan üretim bazlı ekonomik kalkınma modelinden geri kalmıştır. Osmanlı Devleti, fetih bazlı bir ekonomik sistem uygulamış ve fethettiği yerlerden elde ettiği gelirlerle ayakta kalmaya çalışmıştır. Ancak, bu sistem sürdürülebilir değildir ve Osmanlı Devleti’nin üretim kapasitesini ve rekabet gücünü azaltmıştır.
Osmanlı Devleti’nin Batı ile olan ticari ilişkileri de bu dönemde bozulmuştur. Osmanlı Devleti, Batı’dan gelen ucuz ve kaliteli mallara karşı korumacı bir politika izlemiş ve yed-i vahid (tekel) sistemini uygulamaya koymuştur. Bu sistem, Osmanlı Devleti’nin kendi ihtiyaç duyduğu yerli hammaddelerin yabancı tüccarlar tarafından yurt dışına çıkarılmasını önlemeyi amaçlamıştır. Ancak, bu sistem Batı’nın çıkarlarına uygun düşmemiş ve Batılı devletler Osmanlı Devleti’ne baskı yapmaya başlamıştır.
1838 Baltalimanı Antlaşması’nın İmzalanma Nedenleri ve Süreci
Baltalimanı Antlaşması, 16 Ağustos 1838 tarihinde, İstanbul’un Baltalimanı semtinde Osmanlı İmparatorluğu ile Birleşik Krallık arasında imzalanan ticaret antlaşmasıdır. Baltalimanı Antlaşması’nın imzalanmasının en önemli nedeni, Osmanlı Devleti’nin Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın isyanını bastırmak için İngiltere’den yardım istemesidir. Bu yardım karşılığında İngiltere Osmanlı Devleti’ne Baltalimanı Antlaşması’nı imzalamayı teklif etmiştir. Baltalimanı Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin İngiltere’ye pek çok yönden ekonomik imtiyaz vermesini sağlayan bir antlaşmadır. Antlaşmayı, Osmanlı Devleti adına Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa, İngiltere adına ise İstanbul elçisi Lord Ponsonby imzalamıştır.
Baltalimanı Antlaşması’nın Maddeleri ve Etkileri
Baltalimanı Antlaşması’nın en önemli maddeleri şunlardır:
Tekel sistemi kaldırılmış ve İngilizlere diledikleri miktarda ham maddeyi satın alma imkânı verilmiştir.
İç ticarete Osmanlı vatandaşlarının yanı sıra İngilizlerin de katılması öngörülmüştür.
İngiliz vatandaşları Osmanlı ürünlerini Osmanlı tebaasından tüccarlarla aynı vergi koşulları altında satın alma hakkına sahip olmuştur.
İngilizlerle olan transit ticaretten alınan resmi vergi kaldırılmıştır.
İngiltere gemileriyle gelen İngiliz malları için bir defa gümrük ödendikten sonra, mallar alıcı tarafından nereye götürülürse götürülsün bir daha gümrük ödenmeyecektir.
Baltalimanı Antlaşması’nın etkileri ise şunlardır:
Osmanlı Devleti’nin ekonomisi tamamen İngiltere’nin kontrolüne girmiştir.
Osmanlı Devleti’nin sanayileşmesi engellenmiş ve tarım ürünleri dışında hiçbir şey üretemez hale gelmiştir.
Osmanlı Devleti’nin dış ticaret açığı artmış ve borçlanmaya başlamıştır.
Osmanlı Devleti’nin iç piyasası İngiliz mallarıyla doldurulmuş ve yerli tüccarlar rekabet edemez duruma düşmüştür.
Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğü tehlikeye girmiş ve Mısır sorunu çözülememiştir.
Sonuç
Baltalimanı Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılda yaşadığı siyasi ve ekonomik sorunların bir sonucu olarak imzalanmıştır. Bu antlaşma, Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımlılığını artırmış ve gerilemesini hızlandırmıştır. Baltalimanı Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin Batılı devletlere karşı verdiği son bağımsızlık mücadelelerinden biridir. Bu antlaşma, aynı zamanda Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesine de zemin hazırlamıştır.
Yorumlar
Yorum Gönder