SSCB’NİN KURULMASININ ORTA ASYA TÜRK TOPLUMLARINDA MEYDANA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM

Tarih ders notları, yks tarih ders notları, ayt tarih ders notları, tyt tarih ders notları, tarih özet, tarih 9 ders notları, tarih 10 ders notları, tarih 11 ders notları, inkılap tarihi ders notları, çağdaş Türk ve dünya tarihi ders notları, güncel tarih ders notları, özet konu anlatım, kısa tarih, yeni kitaba göre hazırlanmış ders notları, yeni müfredat tarih , tarih pdf


1. ÜNİTE İKİ KÜRESEL SAVAŞ ARASINDA DÜNYA

SCB’NİN KURULMASININ ORTA ASYA TÜRK TOPLUMLARINDA MEYDANA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM

- I. Dünya Savaşı başladığında sosyal ve ekonomik yapısı kötüleşen Rusya'da 24 Şubat 1917'de 200 bin işçinin katıldığı grevi bastırmak için gelen askerlerin de greve katılmasıyla bakanlar ve generaller tutuklanmaya başlandı.
- 8 Mart 1917'de yeniden bir halk hareketiyle işçi ve askerler yönetimi ele aldı.
- 1917 Mart'ında Çar II. Nikola tahttan ayrıldı ve yerine Devrimci Hükûmet (Geçici Hükûmet) kuruldu.
- Devrimci Hükûmet içerisindeki Bolşevikler, “barış, ekmek ve toprak” sloganıyla yaptıkları hükûmet içi bir darbeyle Menşevikleri bertaraf ederek iktidarı ele geçirdi.
- 3 Mart 1918 tarihli Brest Litowsk (Birest Litovsk) Antlaşması ile Bolşevik Rusya l. Dünya Savaşı'ndan çekildi.
- Sovyet Rusya 1917-1939 yılları arasında göreli güçsüzlük döneminde Avrupa'da barışın yerleşmesi için uğraştı.
- Bu dönemde Sovyet Rusya ideolojik hedeflerine siyasi hedeflerinden daha çok önem verdiğinden tarafsızlık ve
saldırmazlık politikasını izledi.
- Ayrıca ihtilal içinde ihtilal yapan Lenin, azınlıkların da desteğini alabilmek için self determinasyon politikasını
benimsediklerini ilan etti.
- Bu vaat Rusya'daki Müslüman toplumunda önemli miktarda Bolşevik taraftarının ortaya çıkmasına neden oldu.

Türkistan Millî Mücadelesi ve Basmacı Hareketi

- Rus işgallerinin yaşandığı dönemde Türkistan Türkleri (Özbek, Kazak, Kırgız, Türkmen).
- 1905 Rus Devleti ile Azerbaycan, Tatar, Kırım, Avar, Dağıstan gibi Türk toplulukları arasında bir birlik kurulamadı.
- Enver Paşa etkin bir rol oynamıştır.

Basmacı Hareketi:

- Rusların Hokand Millî Hükûmetini devirmesinin ardından yaptığı katliamlara tepki olarak Ergaş Korbaşı önderliğinde başlatılan Türkistan'ın millî mücadelesidir.
Basmacı Hareketi olarak adlandırılan bu mücadele üç döneme ayrılabilir:
- 1. 1918-1921 yılları arasındaki dönem.
- 2. Enver Paşa'nın lider olduğu 1921-1922 yılları arasındaki dönem.
- 3. Enver Paşa'nın şehit edilmesiyle başlayan 1922-1935 yılları arasındaki dönem.
- Türkistan'da 1916'da başlayan isyanlar 1918'de Fergana Vadisi'nin tamamına yayılarak Türkistan millî mücadelesine dönüştü.
- “Türkistan, Türkistanlılarındır.” parolasıyla yola çıkılan bu mücadeleye köylülerin yanında sanatkârlar, din adamları ve reformistler de katıldı.
- 8 Kasım 1921'de Enver Paşa Buhara'da ortaya çıktı. Burada “tam bağımsız Türkistan” için mücadele etmeye karar verdi.
- Kısa bir süre sonra Basmacı Hareketi'ni tek elde topladı.
- Bu dönem millî direnişin zirvesi oldu.
- 1922'de bir baskın neticesinde Enver Paşa'nın şehit edilmesi üzerine üçüncü dönem başladı. 1924'te hareket Ruslar
tarafından bastırılsa da direniş aralıklarla 1935'e kadar devam etti.
- 1936'da Sovyet Türk devletleri kurularak SSCB'ye bağlandı ve Türkistan millî mücadelesi tamamen sonlandırıldı.

Gazavât/Müridizm Direniş Hareketi

- On sekizinci yüzyılda Çarlık Rusyası'nın Kafkasya'yı istilasına karşı ortaya çıkan ve Şeyh Şamil) ile özdeşleşen dinî ve millî direnişi, Ruslar Müridizm Hareketi, Müslümanlar Gazavât olarak adlandırmıştır.
- Gazavât, farklı dillerin konuşulduğu, farklı etnik kökene sahip halkların bulunduğu Kuzey Kafkasya'nın bağımsızlığının hedeflendiği tasavvuf kökenli bir siyasi hareket olmuştur.
- Gazavât, 1917-1922 yılları arasında Sovyet yönetimi tarafından millî bir kurtuluş hareketi, ilerici ve demokratik bir
direniş olarak değerlendirilmiştir.
- Sovyetler Birliği'nin 1991'de dağılmasıyla Grozni'nin kontrolünü ele geçiren General Cahar Dudayev, Çeçen İşkerya Cumhuriyeti'ni (ÇİC) ilan etmiştir.
- ÇİC ve Rusya Federasyonu arasındaki çatışmalar 1990'ların ilk yarısında artarak 1994'te bir savaşa dönüşmüştür.
- 1997'de imzalanan Hasavyurt Antlaşması'yla Çeçenistan'a yarı özerklik verilmiş fakat 1999 Eylül'ünde Rus kuvvetlerinin Çeçenistan'ı tekrar işgal etmesiyle barış son bulmuştur.

Azerbaycan ve Mehmet Emin Resulzâde (1884-1955)

- Oğuzların devamı olarak Hazar Denizi'nin güneybatısında yer alan bölgede yaşayan Türklere Azeri Türkü denmiştir.
- 1901'de “Millî Azatlık Hareketi” ile Çar idaresine karşı başlatılan millî direniş sonuçsuz kalmıştır.
- Bu ortamda Mehmet Emin Resulzâde gibi bir lider ortaya çıkmıştır.
- Milliyetçilik ve devletçilik kabiliyetlerinde çok ileri düzeyde tesir gücüne sahip olan Resulzâde; İsmail Gaspıralı, Ziya Gökalp, Yusuf Akçura gibi güçlü fikir insanlarından etkilenmiştir.
- Çarın baskıları sonrasında 1908'de İran'a gitmek zorunda kalmıştır.
- 1911'de kurulan Musavat Partisi ile Azerbaycan millî direnişi, siyasi bir boyut kazanmıştır.
-I. Dünya Savaşı sonrasında 28 Mayıs 1918'de Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kurularak bağımsızlık ilan edilmiştir.
- Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin üç ideali, “Türkleşmek-İslamlaşmak-Muasırlaşmak” olmuştur.
- Sovyet idaresi 28 Nisan 1920'de bu devlete son vererek yönetimi ele almıştır.
- Mehmet Emin Resulzâde bu ortamda Türkiye'ye kaçmıştır.
- SSCB'nin resmen dağılmasıyla Azerbaycan Devleti 1991'de yeniden kurulmuştur.

Başkortostan ve Ahmet Zeki Velidî Togan (1890-1970)

- Başkortlar, Ahmet Zeki Velidî Togan önderliğinde Rusya Müslümanları Kongresi'ne katılmış ve 1919'da Togan'ın liderliğinde Başkort Otonom Cumhuriyeti‟ni kurmuşlardır.
- Ahmet Zeki Velidî Togan, devlet başkanlığı sırasında Sovyet yönetimiyle arası açılınca Güney Türkistan'a gitmiş ve
Basmacı Hareketi'ne katılmıştır.
- Başkortların millî mücadelesinin sembol ismi olan Ahmet Zeki Velidî Togan, 10 Aralık 1890'da Başkort bölgesi İşimbay kazası Küzen köyünde doğmuştur.
- Başkort Özerk Cumhuriyeti'nin kurulmasında aktif görev alıp kısa bir süre sonra devlet başkanı olmuştur.
- 1921'de Türkistan Millî Birliğinin başına getirilen Togan, Basmacı Hareketi'ne katılarak Bolşeviklerle mücadeleye girişmiştir.
- Ahmet Zeki Velidî Togan, 1923'te hareketin başarısız olması üzerine İran, Afganistan ve Hindistan üzerinden Avrupa‟ya gitmiş ve 1925‟te Türkiye'ye gelmiştir.
- Yurt dışı ve yurt içinde birçok üniversitede görev yapmıştır.
- 1970'te İstanbul Üniversitesinde görev yaptığı sırada geçirdiği bir ameliyat sonrasında vefat etmiştir.
- Ahmet Zeki Velidî Togan, şüphesiz Türk-İslam tarihi açısından iyi bir bilim insanı, Türk tarihi açısından fedakâr bir
siyasetçidir.