İÇİNDEKİLER
1950’Lİ YILLARDA TÜRKİYE
Siyasi Hayat
Ekonomik Hayat
Sosyal ve Kültürel Hayat
1950’Lİ YILLARDA TÜRKİYE
Siyasi Hayat
-14 Mayıs 1950 seçimleriyle başlayan Demokrat Partinin iktidarı kesintisiz olarak on yıl devam etti ve 27 Mayıs 1960 yılındaki askerî darbeyle sona erdi.
- Bu süreç boyunca CHP ana muhalefet partisi görevini üstlendi.
- DP genel başkanlığını yürüten Celal Bayar, 14 Mayıs seçimlerinden sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin üçüncü cumhurbaşkanı oldu.
- Celal Bayar, DP genel başkanlığından istifa ederek görevini Adnan Menderes'e bıraktı.
- DP 1932 tarihinde başlatılan ezanın Türkçe okunması uygulamasına 16 Haziran 1950'de son verildi.
- 25 Temmuz 1951'de Atatürk'ün manevi şahsiyetini korumak için Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun çıkarıldı.
- İnşaatı yarım kalan Anıtkabir tamamlandı.
- Köy Enstitüleri 1954'te öğretmen okullarına dönüştürüldü.
- Ekonomide tarım sektörüne öncelik verildi.
- 1951'de Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu çıkarıldı.
- 2 Mayıs 1954'te yapılan genel seçimlere Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Cumhuriyetçi Millet Partisi, Türkiye Köylü Partisi ve İşçi Partisi katıldı.
- Dış politikada; Kıbrıs Meselesi ve 6-7 Eylül Olayları'nın yaşanması büyük sıkıntılara yol açtı.
- DP iktidarı döneminin ortalarından itibaren ülkede ekonomik sıkıntılar baş gösterdi.
- DP, 1958 yılında yapılacak seçimleri erkene aldı ve seçimlerin 27 Ekim 1957'de yapılacağını duyurdu.
- DP %47,7 oy oranı seçimi kazandı ve 424 milletvekili çıkardı.
- TBMM, 2 Kasım 1957'de Celal Bayar'ı 413 oyla üçüncü kez cumhurbaşkanı seçti.
- 1958'de Cumhuriyetçi Millet Partisi ile Köylü Partisi birleşip Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) adını aldı.
- Hürriyet Partisi de CHP'ye katıldı.
- Muhalefet partilerinin birleşme yoluna gitmesi, iktidar-muhalefet ilişkilerini daha da sertleştirdi.
- Muhalefetin birleşmesi üzerine DP öncülüğünde Vatan Cephesi kuruldu.
- Siyasal gerginliği azaltmak ve istikrarı sağlamak isteyen hükûmet 18 Nisan 1960'da DP milletvekillerinden oluşan ve olağanüstü yetkilere sahip Tahkikat Komisyonu'nu kurdu.
- Komisyon ülkenin istikrarını bozacak her türlü yıkıcı faaliyete müdahale etme yetkisine sahip olacaktı.
- 27 Mayıs 1960'ta Millî Birlik Komitesi adlı bir cunta yapılanması, Türk Silahlı Kuvvetler adına millî iradeyi hiçe sayarak ülke yönetimine el koydu.
- DP üyeleri tutuklandı, anayasa ve meclis feshedildi.
- Tüm siyasi faaliyetler askıya alındı. Demokrat Parti dönemi, demokratik olmayan bir yöntemle sona erdirildi.
Ekonomik Hayat
- 1950 seçimleri ile iktidara gelen Demokrat Parti, Liberal ekonomi anlayışını savundu.
- Yabancı ve yerli sermayenin sanayiye girmesini teşvik etmek amacıyla 1950'de Türkiye Sınaî Kalkınma Bankası kuruldu.
- Ekonomiyi canlandırmak amacıyla 1951'de “Yabancı Sermaye Yatırımlarını Teşvik Kanunu” çıkartılarak yabancı sermayenin Türkiye'ye gelmesi kolaylaştırılmaya çalışıldı.
- Petrol Kanunu ile birçok yabancı şirkete Türkiye'de petrol arama izni verildi.
- DP, ekonomide liberalizm politikasını benimsemiş olmasına rağmen yatırımların birçoğunu yine devlet yapmak zorunda kaldı.
- Makine Kimya Endüstri Kurumu, Denizcilik Bankası, Et ve Balık Kurumu, Devlet Malzeme Ofisi, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Ereğli Demir Çelik -Fabrikaları gibi birçok Kamu İktisadi Teşekkülü (KİT) kuruldu.
- Demokrat Parti Dönemi'nde tarım sektörü ön planda tutuldu.
- Çiftçiye ucuz kredi verildi ve tarımda makineleşme hızlandırıldı.
- Geleneksel tarım uygulamalarından modern tarıma doğru geçiş sağlandı.
- Marshall yardımlarıyla başta traktör olmak üzere modern tarım aletlerinin sayısında büyük artış oldu.
- 1950-1954 yılları arasında tarımsal üretimde büyük bir artış sağlandı.
- Marshall Planı çerçevesinde yapılan yardımlar sadece tarım alanında değil madencilik, ulaştırma ve bayındırlık alanlarında da kullanıldı.
- 1949'da Kara yolları İdaresi kuruldu.
- 1954'ten itibaren yaşanan döviz darboğazı yüzünden DP'nin temel politikası olan liberalizme kısıtlamalar getirildi. İthalatı kısıtlayıcı önlemler alındı ve devlet sanayide özel sektörün yerini aldı.
- 1955'ten itibaren tarım ürünlerinin üretiminde düşüşler, dış ticaret açıkları, kamu harcamalarındaki sürekli artışlar ile birlikte ekonomik sıkıntılar yaşanmaya başladı.
- II. Dünya Savaşı sonrasında da uygulanmış olan Millî Korunma Kanunu tekrar uygulamaya konuldu.
Sosyal ve Kültürel Hayat
-1950'li yıllardan itibaren kentlerdeki sanayileşme
ile beraber köylerden kentlere göçler daha da artarak devam etti.
- Yaşanan yoğun göçler kentlerde konut sıkıntısı, çarpık kentleşme ve altyapı sorunları gibi problemleri ortaya çıkardı.
- Türkiye'nin toplumsal ve ekonomik yapısında önemli değişimler yaşandı.
- Edebiyat alanında Garip Akımı'nın ardından İkinci Yeni şiir anlayışı ortaya çıktı.
- Attila İlhan öncülüğündeki şiirde yeniliği savunan Maviciler ve millî zevk ve anlayışını sürdüren edebiyatta Hisarcılar Grubu öne çıktı.
- 1950 sonrasında müzik endüstrisi gelişti.
- Müzik alanında devlet kontrolü azaldı ve serbestlik sağlandı.
- Tüm dünyada olduğu gibi Jazz (caz) ve Rock'n Roll (rakın rol) gibi müzik türleri bu dönemde Türkiye'yi de etkisi
altına aldı.
- Klasik Türk müziği ve Türk Halk müziği doğal süreci içinde gelişimini sürdürmeye devam etti.
- Dönemin önemli ses sanatçıları arasında Aşık Veysel, Zeki Müren, Müzeyyen Senar önemli yer tuttu.
- 1950-1960 yılları Yeşilçam Sineması gelişti. Önemli sinema sanatçıları ve sinema filmleri ortaya çıktı.
- 1953'te ilk senaryosu “Kanlı Para” ile sinema hayatına atılan Safa Önal, en fazla filme çekilmiş senaryoya sahip kişi olarak Guinness (Gines) Rekorlar Kitabı'na girdi.
Daha fazlası için bizi takip edin
Yorumlar
Yorum Gönder