OĞUZLARIN İSLAMİYET’İ KABULÜ, TARİH 9 6. ÜNİTE TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ 4. KONU
İÇİNDEKİLER
OĞUZLARIN İSLAMİYET’İ KABULÜ
Oğuzlar kimdir?
Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157)
Dandanakan Zaferi
Malazgirt Savaşı
Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılışı
Oğuzlar kimdir?
Oğuzlar; Türkiye, Azerbaycan, İran, Irak ve
Türkmenistan Türklerinin ataları olarak bilinir.
Oğuz adına ilk defa Kök Türk Kitabeleri’nde rastlanmaktadır.
Kök Türk Kitabeleri’ne göre Oğuzlar, (İslam kaynaklarında Guz) dokuz boydan meydana gelmiş bir budundur.
Bundan dolayı Tokuz (Dokuz) Oğuz diye de anılır.
Kök Türkler Oğuzları kendilerine tabi kıldılar.
744 de Kök Türk Devleti yıkıldı ve yerini Uygur Devleti aldı.
Oğuzlar Uygur Devleti’ne tabi oldular.
OĞUZLARIN İSLAMİYET’İ KABULÜ
X. yy ikinci yarısında, Oğuzlar arasında İslamiyet’in yayılmaya başlamıştır.
Oğuzlar arasında İslamiyet ancak XI. yüzyılda hâkim bir din hâline gelebilmiştir.
Oğuz boylarından Müslümanlığı kabul edenleri, etmeyenlerden ayırmak için onlara Türkmen adı verilmiştir.
Oğuzlar, Tuğrul Bey önderliğinde yeni bir Müslüman Türk devleti olan Selçuklu Devleti’ni kurmuştur.
1040 Dandanakan Savaşı’nı kazanarak İran’da tek siyasi güç hâline gelen Tuğrul Bey, Şii Büveyhilerin baskı altında tuttukları Abbasi halifesini bu baskıdan kurtararak bozulan İslam birliğini yeniden sağlamıştır.
Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalanması üzerine
Türkiye Selçuklu Devleti, Anadolu’da bağımsızlığını kazanmıştır.
Türkiye Selçukluları, Suriye ve Filistin’deki diğer Türk emirlikleriyle birlikte Haçlı Seferleri’ne karşı İslam dünyasını başarılı bir şekilde korumuştur.
Doğudan gelen Moğol İstilası, Türkiye Selçuklu Devleti’nin parçalanmasına neden olmuş ve Anadolu’da birçok beylik ortaya çıkmıştır.
Osmanlı Beyliği süratle gelişerek bir cihan devleti hâline gelmiştir.
Osmanlı Devleti, İslam dünyasının lideri olarak Avrupa’da İslam kültürünün yayılmasını sağlamıştır.
Büyük Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu (1040- 1157)
Oğuz Yabgu Devleti’nde subaşı olan Selçuk Bey, yabgu ile anlaşmazlığa düşünce kendine bağlı kişilerle birlikte Cend şehrine gelmiştir. Burada Selçuk Bey, boyu ile birlikte İslamiyet’i kabul etmiş ve Samanoğulları, Karahanlılar, Gazneliler gibi üç güçlü Müslüman devlet arasında kalmıştır.
Kuruluşa giden süreçte Selçuklular, Gaznelileri 1035’te Nesâ’da, 1038’de Serahs’ta mağlup etmiştir.
İki ordu arasında 1040 Dandanakan Savaşı meydana gelmiştir.
Dandanakan Savaşını kazanan Tuğrul Bey Büyük Selçuklu Devletini kurmuştur. 1043 yılında başkenti, Rey şehri olmuştur.
Büyük Selçuklu Devleti’nin Anadolu’ya Yaptığı Akınlar
Tuğrul Bey komutanları Anadolu’nun fethi için görevlendirmiştir.
Bu seferler sırasında Bizans ile ilk karşılaşma Büyük Zap Suyu civarında olmuştur. Bu savaşta pusuya düşürülen Selçuklu kuvvetleri yenilgiye uğramıştır.
Selçuklular, Gürcü-Bizans kuvvetlerini 18 Eylül 1048'de Pasinler Ovası’nda kesin bir bozguna uğratmıştır.
Pasinler Savaşı’nın Bizans ve Büyük Selçuklu orduları arasında yapılan ilk önemli mücadele olduğu kabul edilir.
Not: 1015-1021 yılları arasında Çağrı Bey
Anadolu’ya keşif amaçlı seferler yapmıştır.
Tuğrul Bey’in Bağdat Seferi (1055)
Tuğrul Bey Dönemi’nde Mısır’da egemenliğini sürdüren Fâtımiler ve Bağdat’ta bulunan Şii Büveyhoğulları, Abbasilere yönelik yıkıcı faaliyetlerde bulunmuştur.
Tuğrul Bey 1055’te Bağdat’a girerek Büveyhoğullarının varlığına son vermiştir.
Halife Kaimbiemrillah Tuğrul Bey’e “Şark ve Garpın Sultanı” ünvanını verdi.
Böylece İslam dünyasının siyasi liderliği Selçuklulara geçti.
Selçuklu hükümdarları bu olaydan sonra “Sultan-ı İslam” unvanını kullanmaya başlamıştır.
Alp Arslan (1063- 1072)
Tuğrul Bey’den sonra kardeşi Çağrı Bey’in oğlu Alp Arslan
1063’te Selçuklu tahtına geçmiştir.
Bizans’ın doğudaki en önemli merkezlerinden olan Ani Kalesi 1064’te almıştır.
Selçuklu sorununu tamamen ortadan kaldırmak isteyen Bizans İmparatoru Romanos Diogenes (Romen Diyojen), büyük bir ordu ile harekete geçmiştir.
26 Ağustos 1071 tarihinde Malazgirt-Ahlat arasında Rahve Ovası’nda meydana gelen savaşta Selçuklular, Bizans ordusundaki Türk asıllı askerlerin de Selçuklu saflarına geçmesiyle büyük bir zafer kazanmıştır.
26 Ağustos 1071 Malazgirt Savaşının Sonuçları
Selçuklular, büyük bir zafer kazanmıştır.
İlk defa bir Bizans imparatoru, bir Türk hükümdarına esir düşmüştür.
Abbasi halifesi, Sultan Alp Arslan’a hediyeler göndermiş ve ona “İslam Ülkelerinin Sultanı” unvanını vermiştir.
Bu zafer Avrupa’nın Bizans’a yardım etmek amacıyla harekete geçmesine ve Haçlı Seferleri için hazırlık yapmasına neden olmuştur.
Ayrıca Anadolu’nun kapıları Türklere açılmış ve böylece Anadolu’nun fetih süreci hızlanmıştır.
Sultan Melikşah Dönemi (1072- 1092)
Sultan Alp Arslan, Barzam Kalesi komutanı
Yusuf el-Harezmî’nin hançeri ile yaralanmış ve kısa süre sonra şehit olmuştur.
Sultan Alp Arslan’ın veliaht tayin ettiği oğlu Melikşah, hükümdar olmuştur.
Alp Arslan’ın kardeşi Kavurd, Melikşah’ın sultanlığını tanımamıştır.
Mücadeleyi Melikşah kazanmıştır.
Melikşah, devlet merkezini İsfahan’a taşımıştır.
Bu dönemde Batı ve Doğu Karahanlı Devletleri hâkimiyet altına alındı. Gürcistan, Kudüs, Suriye, Yemen ve Aden fethedildi. Türk komutanları İzmit’e kadar Anadolu’nun büyük bölümünü fethettiler.
Bâtıniler
Sultan Melikşah Dönemi’nin önemli sorunlarından birisi de
Selçuklu Devleti içinde Bâtıni faaliyet merkezlerinin ortaya çıkmasıydı.
Hasan Sabbah’ın gizli olarak yürüttüğü faaliyetler neticesinde Bâtıniler, 1090’da Kazvin yakınındaki Elburz Dağlarında Alamut Kalesi’ni ele geçirdi.
Sultan Melikşah, Bâtınilere karşı mücadele etmesi için komutanlarını gönderse de 1092’de ölümüyle harekât durmuştur.
Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılışı
Melikşah’ın ölümünden hemen sonra taht kavgaları başladı.
Nizâmülmülk taraftarlarının desteklediği Melikşah’ın oğullarından Berkyaruk, kardeşiyle girdiği taht mücadelesini kazanarak tahta çıktı. İsyanları bastırdı.
Sultan Berkyaruk Dönemi’nin önemli olaylarından birisi de Haçlı Seferleri’nin başlamasıdır.
Antakya’yı ele geçiren Haçlılar, Kudüs’e kadar ilerledi.
Sultan Berkyaruk’un kardeşi Mehmet Tapar 1099’da isyan etti.
Azerbaycan sınır olmak üzere Büyük Selçuklu Devleti ikiye bölündü. Batı kısmına Mehmet Tapar, doğu kısmında ise Berkyaruk sultan oldu.
Sultan Berkyaruk’un ölümünden sonra
Mehmet Tapar, Selçuklu tahtını 1105’te ele geçirdi.
Bu dönemde Suriye ve civarındaki Haçlı devletleri ile mücadele edildi.
Ayrıca Sultan Mehmet Bâtınî faaliyetlerine karşı ciddi tedbirler aldı Ancak Mehmet Tapar’ın 1118 yılında ölümü üzerine bu seferler sonuçsuz kaldı.
Mehmet Tapar öldükten sonra kardeşi Sencer tahtı ele geçirdi. Sultan Sencer,
Selçuklu Devleti’ni yeniden düzenleyerek “Sultan-ı Azam” unvanını aldı.
Selçuklu ve Karahitay kuvvetleri arasında 9 Eylül 1141’de Katvan Savaşı meydana geldi. Savaşı kaybeden Selçuklular yıkılma sürecine girdi.
Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılmasıyla Ortaya Çıkan Devletler ve Atabeylikler
DEVLETLER
Irak Selçukluları (1118-1194)
Kirman Selçukluları (1048-1187)
Suriye Selçukluları (1078-1117)
Türkiye Selçukluları (1075- 1308
ATABEYLİKLER
Şam Atabeyliği (Böriler) (1104-1154)
Musul ve Halep Atabeyliği (Zengiler) (1127-1233)
Azerbaycan Atabeyliği (İldenizliler) (1148-1225)
Fars Atabeyliği (Salgurlular) (1148-1286)
Atabeylik
Selçuklularda şehzadeler küçük yaşlarda eyaletlere Melik olarak gönderiliyordu.
Kendilerini yetiştirmek ve işlerini idare etmek üzere onlara birer Atabey tayin ediliyordu.
Şehzadeler büyüdükten sonra da onların veziri ve kumandanı olarak kalan bu Atabeyler, onların devlet adamı olarak yetişmelerinde faydalı oluyordu.
Ancak Atabeylerin, Melikleri sultanlığa kışkırtmak ve o sayede kendi mevkilerini yükseltmek maksadıyla sebep oldukları sarsıntılar devlete büyük zarar vermiştir.
Not: Ünitenin devamına www.tarihkursu.com /ders notları bölümünden ulaşabilirsiniz.
Yorumlar
Yorum Gönder