OSMANLI DEVLETİ’NİN SİYASİ VARLIĞINA YÖNELİK TEHDİTLER TARİH 11 3. ÜNİTE ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE DENGE STRATEJİSİ (1774-1914) 2. KONU

Tarih ders notları, yks tarih ders notları, ayt tarih ders notları, tyt tarih ders notları, tarih özet, tarih 9 ders notları, tarih 10 ders notları, tarih 11 ders notları, inkılap tarihi ders notları, çağdaş Türk ve dünya tarihi ders notları, güncel tarih ders notları, özet konu anlatım, kısa tarih, yeni kitaba göre hazırlanmış ders notları, yeni müfredat tarih , tarih pdf

OSMANLI DEVLETİ’NİN SİYASİ VARLIĞINA YÖNELİK TEHDİTLER

1821 Rum İsyanı ve Yunanistan’ın Kurulması
Hasta Adam
Kutsal Yerler Sorunu
Kırım Savaşı (1853-1856)
Paris Barış Antlaşması (1856)

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) ve Berlin Kongresi
Berlin Kongresi (1878)
Ermeni Meselesi
Makedonya Sorunu
İtalya ve Almanya’nın Siyasi Birliklerini Kurması

Üçlü İttifak ve Üçlü İtilaf

OSMANLI DEVLETİ’NİN SİYASİ VARLIĞINA YÖNELİK TEHDİTLER

XIX. yüzyıl başında Osmanlı Devletinde, toprak ve denizlerin kapladığı alan yaklaşık dört milyon kilometre kareydi. 
Devletin nüfusu ise yirmi milyon civarındaydı.
XIX. Yüzyılda Avrupa’daki devletler arası güç dengesinin şartları büyük ölçüde değişmeye başlamıştı. 
Bu değişim karşısında Osmanlı Devleti dışardan kendisine yönelen tehlikelere karşı, yanına en az bir büyük devleti almak suretiyle siyasi denge meydana getirerek varlığını korumaya çalıştı. (Denge politikası) 
XIX. yüzyılda Avrupa’nın siyasetine İngiltere, Fransa, Avusturya ve Rusya yön vermekteydi. 

Almanya ve İtalya ise XIX. Yüzyıl sonlarında siyasi birliklerini tamamlayıp tarih sahnesine çıktı.

Viyana Kongresi (1815)

Sanayi İnkılabı ile birlikte gelişen yeni sömürgecilik anlayışı beraberinde ham madde ve pazar arayışını getirdi. 
Bu amaçla hareket eden Avrupalı devletler Asya, Avrupa ve Afrika kıtasında milyonlarca kilometrekare toprağa sahip Osmanlı Devleti’ni parçalama planlarını devreye koydular.
Napolyon Savaşları sonrası bozulan dengelerin yeniden kurulmasını amaçlayan Rusya, Avusturya ve Prusya’nın öncülüğünde İngiltere’nin de katılımıyla monarşi yönetimleri Viyana’da (1815) bir araya geldi. Fransa girdiği savaşlardan yenik çıkmasına rağmen kongreye davet edildi.
Viyana Kongresi’nde görüşülen konulardan biri de Şark Meselesi’dir.

Doğu Sorunu olarak da adlandırılan Şark Meselesi, politik bir terimdir. Bu terim ilk defa 1815’te Viyana Kongresi’nde kullanıldı. 

Şark Meselesi, Avrupa devletlerinin XIX. yüzyıl ve sonrasında Osmanlı Devleti’ne karşı yürütecekleri siyaseti ifade eden bir kavramdır.

Şark meselesi

Amacı Türkleri Anadolu’dan ve Balkanlar’dan çıkarmak olan Şark Meselesi’nin iki aşaması vardır.
Bu meselenin birinci aşaması 1071-1683 arası dönemde Avrupa savunma, Türkler taarruz hâlindedir. 1683’de Türklerin Viyana’da yenilgiye uğramaları ile Şark Meselesi’nin ilk aşaması bitti.
Şark Meselesi’nin ikinci aşamasında Avrupalı devletler Balkanlar’daki Hristiyan halkları Osmanlı hâkimiyetinden çıkarmayı hedefledi.
XIX. yüzyıldan itibaren hız kazanan Şark Meselesi kapsamında Türkleri Balkanlar’dan çıkarmak İstanbul’u geri alma düşüncesiyle hareket edildi.
Bunun yanında Osmanlı Devleti’nin Asya toprakları üzerinde yaşayan azınlıklarına önce özerklik verilmesi daha sonra da onların bağımsızlığa kavuşturulması hedeflendi.

Rusya, Şark Meselesi’nde Osmanlı Devleti’nin jeopolitik öneme sahip topraklarından en büyük payı almaya çalıştı.

Avrupalı büyük devletler, bazen aralarında anlaşsalar da genellikle rakiplerinin Osmanlı topraklarından tek başına istifade etmelerine engel oldular.

Osmanlı Devleti bu devletlerden biri yahut birkaçıyla diğerinin aleyhinde ittifak kurarak denge stratejisini uygulamaya başladı.

XIX. yüzyıla girildiğinde Avrupalı büyük güçler Şark Meselesi ekseninde Osmanlı Devleti’ne karşı işgalci faaliyetlerine devam ettiler. 

Rusya, İstanbul’a ulaşmaya çalışırken Fransa ise Osmanlı toprağı olan Mısır ve Cezayir’e saldırdı. 

Avrupalı devletler, Balkanlar’da Sırpların isyan çıkarmasına öncülük ederken Yunanlara devlet kurma yolunu açtılar.

1821 Rum İsyanı ve Yunanistan’ın Kurulması

Rumlar, Osmanlı Devleti içinde ayrı bir yere sahip olan azınlıklardandı.

İstanbul’un fethi ile beraber Rumlara ibadet hürriyeti tanındı. Patriğin zaman içinde yetkileri arttırıldı ve Osmanlıya katılan her Ortodoks topluluk, Rum Patrikliği’ne bağlandı. 

İstanbul’daki Rumlar yabancı dillere hâkim olduklarından devlet kademesinde tercümanlık görevlerine getirilerek Reis’ül küttabların en yakın çalışma arkadaşları oldular.

XVIII. Yüzyıla gelindiğinde Fransız İhtilali’nden etkilenen Rumlar, Megali İdea adını verdikleri düşünce çevresinde bir araya gelerek isyan hazırlıklarına başladı. Bu düşüncenin temelinde Bizans’ı yeniden diriltme ülküsü yatmaktaydı.

Yeni Çağ’da ortaya çıkan Hümanizm ve Rönesans hareketleriyle Avrupa’nın aydınları, eski Yunan kültürüyle temas edince Avrupa’da Yunan hayranlığı ortaya çıkmaya başladı.

Rumları bağımsızlığa götürecek ilk adım 1814’te Odessa’da gizlice Filik-i Eterya Cemiyeti kurularak atıldı. Bu cemiyet 1894’te Etnik-i Eterya Cemiyeti adını aldı. 

Görünüşte eğitim- öğretim amacıyla kurulan bu dernek, Rum ayaklanması için para toplayarak, silah dağıtarak propaganda faaliyetleri yapıyordu. 

Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmayı amaçlayan cemiyetin 1815 yılında İstanbul’da ilk şubesi açıldı.

Rumların ilk isyanı Boğdan’da Alexander (Aleksandr) İpsilanti tarafından çıkartıldı.

Rum İsyanı’nın Eflak-Boğdan’da çıkarılmasının en büyük nedeni Rusya’ya sınır olmasıydı.

Ne Boğdan’daki Romenler ayaklanmaya katıldı ne de Rusya’dan istenilen destek geldi. Bu sayede isyan, Osmanlı Devleti tarafından kısa sürede bastırıldı.

Rumların asıl isyanı 1821’de Mora Yarımadası’nda başladı. Mora İsyanı ile beraber Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşa da Osmanlı Devleti’ne karşı isyan etti.

Tepedelenli Ali Paşa isyanı kısa sürede bastırıldı ancak Osmanlı Devleti, Mora Yarımadası’nda başlayan Rum İsyanı’nı bastırmakta yetersiz kaldı. 

Bunun üzerine Padişah II. Mahmut, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan Mora İsyanı’nı bastırmak için yardım istedi. 

Mehmet Ali Paşa yardım karşılığında II. Mahmut’tan kendisine Mora’nın yanında Girit valiliğinin de verilmesini talep etti. 

Mehmet Ali Paşa, oğlu İbrahim Paşa’yı Mora’ya isyanı bastırmak için gönderdi. Mısır’dan gelen yardım sayesinde Osmanlı Mora İsyanı’nı bastırdı.

Rum İsyanı bastırılınca bu durumdan rahatsız olan İngiltere, Rusya ve Fransa; Osmanlı Devleti’nden Yunanistan’a özerklik verilmesini istediler.

Osmanlı Devleti bu isteği reddedince Osmanlı ve Mısır donanmaları 1827’de Navarin’de baskına uğradı ve yakıldı.

İngiltere Doğu Akdeniz’de Osmanlı ve Mısır donanmasının yok edilmesiyle Rusya’ya karşı durabilecek bir deniz gücünün kalmamasından dolayı endişelendi.

Rusya yeni topraklar kazanmak için 1828 yılında Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. 1829 yılında Osmanlı Devleti’nin yenilmesi üzerine Edirne Antlaşması yapıldı. Bu antlaşma ile Yunanistan’a bağımsızlık verildi.

Kutsal Yerler Sorunu

Semavi üç din (İslamiyet, Hristiyanlık ve Musevilik) açısından kutsal bir yere sahip olan Kudüs, tarih boyunca önemini korumuştur. 

Hz. İsa’nın Hristiyanlığı yaydığı yer olması ve Hristiyanlara ait birçok kilise ve tören yerlerinin inşa edilmesi Hristiyanlar için Kudüs’ü kutsal kılıyordu.

Ortodoks ve Katolik Hristiyanlar arasında kutsal yerlerin koruyuculuğu üzerinden süregelen rekabetin adı “Kutsal Yerler Sorunu” olarak adlandırıldı.

Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde Osmanlı topraklarına katılan Kudüs’teki kutsal yerlerin hakları ve ayrıcalıkları Rum ve Ermenilere yeni menşurlarla verilmişti. 

Ortodoks ve Katolikler arasında bazen kutsal yerlere ilişkin sorunlar çıksa da genel olarak bu sorun Ortodoksların lehine çözümleniyordu.

Osmanlı Devleti’ni yıkma politikasında kararlı olan Rusya, Osmanlı Devleti’ndeki Hristiyanları etkileme amacıyla Ortodoksların koruyucusu durumuna gelmeye çalıştı.

Kutsal yerlerin koruyuculuğu konusunda Katolik olan Fransızlara da bir kısım haklar tanınmıştı. 1789 Fransız İhtilali’nin etkisiyle din ve devlet işlerini ayrı tutan Fransız politikası Rusya’nın işine gelmişti.

Rusya, Kutsal Yerler Meselesi ve Ortodoksların himayesi gibi konuları dile getirerek Osmanlı Devleti’ni baskı altına almaya çalıştı.

İstekleri kabul edilmeyince 1853’te Ruslar, Eflak ve Boğdan’a saldırdı.

Aynı yıl bu sorunun çözümü için Viyana’da İngiltere, Fransa, Avusturya ve Prusya arasında bir kongre düzenlendi. Kongre sonucunda Rusya ve Osmanlı Devleti’ne aralarında anlaşmaları için nota gönderildi.

Rusya kongreden çıkan talepleri kabul etmedi. 

Osmanlı Devleti’nin 4 Ekim 1853’te Rusya’ya savaş ilan etmesiyle Kırım Savaşı (1853) başladı.

Kırım Savaşı (1853-1856)

Osmanlı Devleti, Rumeli ve Anadolu’da 

Ruslara karşı yapılan savaşlarda başlangıçta başarılar elde etti. 

Rusya ise Sinop’a sığınan Osmanlı donanmasını bir baskınla yaktı.

Osmanlı donanmasının Sinop’ta yakılması Rusya’nın Karadeniz’deki askerî varlığını ne düzeye getirdiğini Fransa ve İngiltere’ye gösterdi. 

İstanbul’un ve Boğazların tehlike altına girdiğini anlayan İngiltere, Fransa ve Piyemonte (İtalya) 1854 yılında Osmanlı-Rus Savaşına dâhil oldular.

Kırım Savaşı devam ederken Osmanlı Devleti içine düştüğü mali sıkıntılardan dolayı ilk kez dış borçlanmaya başvurdu. İlk dış borç İngilizlerden alındı.

1855 yılı Eylül ayına gelindiğinde Sivastopol, Ruslardan geri alındı. 

Müttefiklerin başarısı, Çar I. Nikola’nın ölümü ve yerine geçen Çar II. Aleksander’ın barış talep etmesi Kırım Savaşı’nı bitirdi.

Paris Barış Antlaşması (1856)

Rusya ile yapılacak barış görüşmeleri için 1856’de Fransa’nın başkenti Paris’te Osmanlı Devleti, İngiltere, Fransa, Avusturya, Prusya ve Piyemonte bir araya geldi.

Osmanlı Devleti tarihinde ilk defa Avrupa devletleriyle bir kongreye eşit koşullarda katılıyordu.

1856 Paris Barış Antlaşması’na göre Osmanlı Devleti Avrupa hukukundan yararlanma hakkı elde ederek Avrupalı bir devlet sayıldı. 

Karadeniz bu antlaşma ile uluslararası ticarete açıldı.

Rusya’nın Karadeniz’de savaş gemisi bulundurması ve liman kurması yasaklandı.

Kırım Savaşı sonunda Rusya tarafından bozulan devletler arası dengeler yeniden kuruldu. 

Osmanlı Devleti’ne devletler arası hukuktan faydalanma hakkının tanınması ve devlet topraklarının Avrupalı devletlerin garantisi altına alınması önemlidir.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)

Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü1856’dan beri savunan Avrupalı devletler, 1871’den sonra bu siyasetlerini terk etmeye başladılar.

1871’de Rusya’nın Paris Barış Anlaşması’nı tanımadığını ilân etmesi Rus tehlikesini tekrar gündeme getirdi. 

Rusya bu dönemde, Balkan topluluklarını, bir çatı altında toplamayı amaçlayan Panslavizm politikaları doğrultusunda onları Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmaya devam ediyordu. 

Rusya’nın bu çabaları 1875’te Bosna-Hersek İsyanı ve 1876’da Bulgar İsyanı’nın çıkmasına neden oldu.

Balkanlar’da bu gelişmeler yaşanırken II.Abdülhamit tahta geçmişti. Sırp ve Karadağ isyanları ise devam etmekteydi.

Osmanlı Devleti, Sırp İsyanı’nı başarıyla bastırdı ve Balkanlar’da kontrolü yeniden sağladı. Bu durum Avrupalı devletleri rahatsız etti.

İstanbul Konferansı 1876 (Tersane Konferansı)

Balkanlar’daki gelişmelerin görüşülmesi amacıyla İstanbul Konferansı (Tersane Konferansı) yapıldı. Bu esnada Osmanlı Devleti I. Meşrutiyeti ilan etti.

Osmanlı Devleti’nin buradaki amaçlarından biri de azınlıklarla ilgili olumsuz bir kararın çıkmasına engel olmaktı.

Konferansa katılan devletler (İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya, Almanya ve İtalya) I.Meşrutiyet’in ilanını ciddiye almadığı gibi Sırbistan ve Karadağ’ın topraklarının genişletilmesini talep ettiler. 

Ayrıca Osmanlı Devleti’nden Bosna-Hersek ve Bulgaristan’da özerk yönetimler kurulmasını istediler. Osmanlı Devleti bu taleplerin hiçbirini kabul etmedi.

İstanbul Konferansı’na katılan devletler Londra’da yeni bir protokol imzaladı. Osmanlı Devleti, 1877’de Londra Protokolü’nü reddetti.

Bu gelişmeler üzerine Rusya Osmanlı devletine savaş ilan etti.

(93 Harbi) Başlıyor

1877 Londra Protokolü’nün Osmanlı Devleti tarafından

 reddedilmesi savaş için Rusya’ya bir bahane oldu. 

Prens Mençikof 1877’de Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne karşı savaş kararını bir beyanname ile Avrupa’ya bildirdi.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Rumi takvimin 1293 senesinde cereyan etmesinden dolayı bu savaş, 93 Harbi adıyla anıldı.

Osmanlı Devleti, Tuna Nehri boyunca bir savunma hattı oluşturdu.

Kuzeydoğu Anadolu’da da Kafkaslar üzerinden gelecek bir saldırıya karşılık ayrı bir savunma hattı kuruldu.

Rus donanmasını engellemek amacıyla Çanakkale Boğazı’na torpil döküldü.

Rusya’nın savaş başlamadan önce asıl amacı Balkanlar’daki Slav topluluklarını denetimi altına alarak Boğazlar üzerinden Osmanlı Devleti’ne baskı yapmaktı. 

Bir diğer amacı ise Batum, Kars, Ardahan ve Erzurum’u ele geçirip güneye, İskenderun yönünde Akdeniz’e inmekti.

1877’de Balkanlar üzerinden büyük bir saldırı başlatan Rus ordusu aynı anda Kuzeydoğu Anadolu’ya da yöneldi. 

Tuna Nehri’nin güneyine geçen Ruslar, Bulgaristan’a girdi ve buradaki Türk köylere yönelik büyük katliamlar yaptı.

Süleyman Paşa komutasında Osmanlı ordusu Rusları, Şıpka Geçidi’nde (Bulgaristan) durdurduğu gibi geri çekilmeye zorladı.

Balkanlar’ı aşmak isteyen Ruslar bu defa Plevne üzerinden saldırıya geçti.

Ruslar, Osman Paşa komutasında savunulan Plevne’ye üç defa saldırsalar da istedikleri başarıya ulaşamadı.

Plevne’yi saldırıyla alamayacağını anlayan Ruslar şehri kuşatma yoluna gitti.

Osmanlı ordusu bu kuşatma içinde yok olmaktansa bir yarma hareketiyle kuşatma çemberini aşmaya karar verdi. Osmanlı ordusu çemberi aşamayınca teslim olmaya mecbur kaldı.

20 Ocak’ta Ruslar, Edirne’ye girdi.

Doğu Anadolu’da 20 Nisan’da Doğubeyazıt, 17 Mayıs’ta Ardahan düştü.

Ruslar bu defa Kars’a yöneldi. Kars yönünde takip edilen Rus ordusu Ahmet Muhtar Paşa’nın saldırısı sonucu beklenmedik bir yenilgi aldı.

Ahmet Muhtar Paşa’ya ait güçler temmuz ayında Kars’a girdi. Muhtar Paşa’nın Kars civarında düzenlediği saldırılar Rus ordusunun ana güçlerine asıl darbeyi vuramadı.

Ekimde Ruslar yeni bir saldırı başlattı. Muhtar Paşa’ya bağlı ordu Erzurum’a çekildi. 

Erzurum halkı şehrin müdafaasına bizzat katıldı. Kahraman bir Türk kadınının (Nene Hatun) teşviki ve ordu kuvvetlerinin de yardımıyla püskürtülen Rus ordusu Erzurum’a giremeden geri çekildi.

Kars direnişe rağmen 19 Kasım 1877’de Kars, Rusların eline geçti

Rusların Balkanlar’da ilerlemesi ve Edirne’ye kadar gelmeleri sonucunda Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı.

1878 Ayastefanos Antlaşması (Yeşilköy)

Romanya, Sırbistan ve Karadağ’ın bağımsızlıkları tanınarak Osmanlı Devleti’nden ayrıldı. 

Büyük Bulgaristan Prensliği kurularak Osmanlı Devleti’ne bağlandı. 

Bosna-Hersek’in Rusya ve Avusturya tarafından ortaklaşa himaye edilmesine karar verildi.

Kars, Ardahan, Batum ve Doğubeyazıt Rusya’ya bırakıldı. 

Girit, Teselya ve Arnavutluk’ta ıslahatların yapılması karar altına alındı.

Ayastefanos Antlaşması ile Avusturya ile İngiltere  çıkarları zedelendi.

İngiltere, Avusturya ile bir araya gelerek Ayastefanos Antlaşması’nın uluslararası bir konferansta ele alınması konusunda ortak karar aldı.

Rusya, Ayastefanos Antlaşması’nın gözden geçirilmesi yolunda yapılan teklifi kabul etmek zorunda kaldı.

Kıbrıs’ın İşgali 1878

Berlin Kongresi (1878) öncesi İngiltere, Rus tehlikesinden Osmanlı Devleti’ni koruma amacıyla Kıbrıs Adası’na yerleşmek istedi.

Kıbrıs Adası, Doğu Akdeniz’in stratejik açıdan kritik bir noktasında bulunmaktaydı. Ada ayrıca İngiltere’nin Asya’daki sömürgelerine giden yol güzergâhı üzerinde bulunmaktaydı.

1878’de Kıbrıs Adası’na İngilizlerin gelmesine izin verildi. İngilizlerin geçici bir yerleşme olarak gösterdikleri bu girişim zamanla Kıbrıs’ın İngilizler tarafından işgaliyle sonuçlanacaktır.

Berlin Kongresi (1878)

93 Harbi sonrası Berlin’de Osmanlı Devleti, Rusya, İngiltere, Avusturya, Fransa, İtalya ve Almanya devletleri bir araya geldi.

Osmanlı Devleti, İngiltere’nin Osmanlı çıkarlarının savunmasını beklerken tam tersi bir durum ile karşılaştı.

Berlin Antlaşması’na göre Romanya, Sırbistan ve Karadağ resmen bağımsız oldu. 

Büyük Bulgar Krallığı üç parçaya bölündü: Osmanlı Devleti’ne vergi verecek olan Bulgar Prensliği, idari özerkliğe sahip Doğu Rumeli Eyaleti ve Osmanlı Devleti’ne bağlı Makedonya oluştu. 

Bosna-Hersek, yönetimi geçici olarak Avusturya’ya bırakıldı. 

Islahat yapılması şartıyla Makedonya, Osmanlı Devleti’ne bırakıldı. 

Doğubayazıt’ın Osmanlı Devleti’ne verilmesi şartıyla Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakıldı.

1878 Berlin Kongresi’nde Avrupalı devletler, Ermeniler için Doğu Anadolu’da ıslahatların yapılmasını istedi. 

Kongre’de Girit Adası için Avrupalı devletler, adada Rumların lehine düzenlemelerin yapılması istedi.

İngiltere Kıbrıs’a kalıcı olarak yerleşti. Fransa, kongreden eli boş dönünce Kuzey Afrika’daki Osmanlı toprağı olan Tunus’u işgal etmeyi açıkça dile getirdi.

XIX. yüzyıl boyunca “Denge Stratejisi” yürüten Osmanlı Devleti, Almanya ile siyasi ve askerî alanda yakınlaşma dönemini başlattı. 

Berlin Kongresi’nde Almanya’nın Osmanlı Devleti karşıtı bir tutum sergilememesi bu yakınlaşmada etkili olmuştu.

Ermeni Meselesi

Osmanlı Devleti’nde “Millet-i Sadıka” adıyla anılan Ermeniler, devlet içerisinde önemli mevkilere getirilmişti.

Ermenileri Osmanlı Devleti’ne karşı kullanmak isteyen Avrupalı devletler ilk olarak Ermeniler arasındaki mezhep ayrılıklarından faydalandı. 

Ortodoks olan Ermeniler arasında İngiltere ve Fransa’nın etkisiyle Katolik ve Protestanlık mezhepleri de yayıldı. 

Bu amaç doğrultusunda Osmanlı’da azınlık ve yabancı okulları açıldı.

Bu okullarda Batılı güçler tarafından Ermeniler başta olmak üzere diğer azınlıklara Osmanlı karşıtlığı temelinde milliyetçilik fikri aşılanmaya başlandı.

1878 Berlin Antlaşması, XIX ve XX. yüzyılda yaşanan 

Ermeni Meselesi’nin başlangıcıdır.

1878 Berlin Antlaşması’nın 61. Maddesine göre Avrupalı devletler, Osmanlı Devleti’nden Ermenilerin yaşadığı vilayetlerde zaman geçirmeden ıslahat yapmasını ve güvenliklerinin sağlanmasını istedi. 

Avrupa devletlerinin desteğiyle Ermenileri, Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmak amacıyla 1887’de İsviçre’nin Cenevre şehrinde Hınçak, 1890’da Tiflis’te Taşnak komitaları kuruldu. 

Bu tarihten itibaren Ermeniler, I. Dünya Savaşı’na kadar bir dizi isyan ve baskın girişimlerinde bulundu.

Anadolu’nun çeşitli yerlerinde açığa çıkan isyanlar karşısında Müslüman Türk halkının bir kısmı Ermeni komitacıların baskın ve saldırılarından korunmak için yerlerini terk etmek zorunda kaldı.

1915 Tehcir (Zorunlu Göç) Kanunu’nun Çıkarılması Öncesinde Ortaya Çıkan Ermeni İsyanları

Erzurum İsyanı (1890)
Kumkapı Gösterisi (1890)
Merzifon, Yozgat ve Kayseri Olayları (1892)
Sason (Batman’ın ilçesi) İsyanı (1894)
Bâbıâli Olayı (1895)
Zeytûn (Maraş vilayetine bağlı kaza) İsyanı (1895)
Van İsyanı (1896)
Osmanlı Bankası Baskını (1896)
Sultan II. Abdülhamit’e Suikast Girişimi (1905)

Adana Olayları (1909)

27 Mayıs 1915 Geçici Sevk ve İskân Kanunu (Tehcir Kanunu)

1915 Nisan ayı ortalarında Çanakkale Gelibolu’ya asker çıkartılmasından on gün önce İtilaf Devletleri, Ermenilerden genel bir isyan başlatmasını istedi.
Ermeniler karakollara ve Türk evlerine saldırdılar.
Rusların Ermenilerle bağlantı kurup beraber hareket etmeleri ve İtilaf devletlerince Gelibolu’ya çıkartma yapılması, Osmanlı Devleti’ni zor duruma düşürdü.
Bu durum karşısında İttihat ve Terakki Hükûmeti tedbir aldı. 27 Mayıs 1915’te Geçici Sevk ve İskân Kanunu (Tehcir Kanunu) çıkartıldı.
Dâhiliye Nezareti’nin önerisi üzerine çıkarılan bu kanunla bir kısım Ermeni’nin savaş bölgelerinden uzaklaştırılması uygun görüldü.

Bu suretle özellikle Van, Bitlis ve Erzurum vilayetlerinde isyana karışan Ermeniler, Halep ve Suriye vilayetlerinin bazı bölgelerine zorunlu göçe tabi tutuldular.

Zorunlu göç, bütün Ermenilere uygulanmadı.
Zorunlu göç nedeniyle bazı bölgelerde Ermenilerin silahlı direnişi yüzünden olaylar çıkmış, yollarda asayişsizlik ve hastalık sebebiyle kayıplar olmuş,
Türkleri az tanıyan Batı kamuoyu kışkırtılmak istenmişti. Avrupa’da zorunlu göçe, adeta soykırım görüntüsü verilerek
Batı’da basın yayın organlarında Türkler karşıtı propagandalar yapıldı.

Makedonya Sorunu

Balkan devletlerinin hepsinin isteklerinin kesiştiği yer Makedonya’ydı.

Osmanlı Devleti, durumun farkındaydı ve  önlemlerini almayı ihmal etmedi.

Makedonya’da görevlendirilen “İzleme Taburları” adlı jandarma birlikleri sayıca yetersizdi. 

Balkan devletleri gizlice Makedonya’ya girerek çetecilik faaliyetleriyle taraftar bulmaya ve bölge halkını silahlandırmaya başlamıştı.

Makedonya’da ilk büyük isyan Manastır şehrinde 2 Ağustos 1903’te başladı. İsyan kısa sürede bastırılsa da başka yeni isyanlar çıktı. 

1908’e gelindiğinde bölgedeki Müslim ve gayrimüslim vatandaşlar arasında hürriyetçi düşünceler yayılmaya başladı.

Makedonya’da yaşanan bu gelişmeler neticesinde 

II. Meşrutiyet 1908’de ilan edildi.

Bulgaristan, Makedonya’yı ele geçirmek için buradaki çetecilik faaliyetlerini körükledi. 1910’da Bulgar basınında Osmanlı Devleti’nin Makedonya’da ıslahat yapmadığı, Makedonya’daki Bulgarların yok edilmek istendiği ve bu bölgeye yeni Türk ailelerin getirilerek yerleştirilmek istendiği gibi iddialar ortaya atıldı.

Trablusgarp Savaşı’nda (1911) İtalya’nın saldırısını fırsat bilen bu çeteler Makedonya’da çeşitli katliamlara ve yağmalamalara girişti. 

Balkan devletleri Osmanlı Devleti aleyhinde bir ittifak yaparak Balkan Savaşı hazırlıklarına hız verdiler.

Makedonya, 1912-1913 yılları arasında cereyan eden Balkan Savaşları sonunda imzalanan Bükreş Antlaşması ile Sırbistan, Yunanistan ve Bulgaristan arasında paylaştırıldı.

İtalya’nın Siyasi Birliğini Kurması (1870)

İtalya millî birliğinin kurulmasında 1807’de kurulan 

“Carbonari”(Karbonari) adlı örgüt etkili olmuştur. 

Gizli bir örgütolan Carbonari, 1821’e gelindiğinde bağımsızlık ve birlik yanlısı ilk isyanları başlattı.

1848 İhtilallerinde Piyemonte Krallığı öncülüğünde birlik ve bağımsızlık için mücadele veren İtalyanların isyanları sonuçsuz kaldı.

Avusturya’nın parçalı hâlde bulunan İtalya coğrafyası üzerindeki baskısı yüzünden İtalyanlar bağımsız bir devlete ulaşamıyordu.

Piyemonte Kontu Cavour (Kavur) ve Fransa İmparatoru III. Napolyon Avusturya’ya karşı ortak mücadele kararı aldı. 

İki devlet adamı 1858’de gizli bir anlaşma yaptılar ve bir sene sonra Avusturya’ya savaş açtılar. Bu savaşlarla birlikle Piyemonte’nin toprakları genişledi. 

İtalyanların geniş bir kesimi Piyemonte’nin etrafında birleşti. Kırım Savaşı’na ve Paris Barış Kongresi’ne katılması Piyemonte’nin uluslararası siyasette saygınlığını arttırdı. 

Prusya’nın bir yandan Avusturya’yı diğer yandan Fransa’yı yenmesi İtalyanlara tarihi bir fırsat verdi. 

İtalyanlar, 1870’te Roma’yı Avusturya’dan alarak İtalya Devleti’nin kuruluşunu ilan edip millî birliğini tamamen sağladı.

Almanya’nın Siyasi Birliğini Sağlaması (1871)

Prusya’nın öncülüğünde Alman birliğinin sağlanması XIX. Yüzyılın önemli Alman devlet adamı Bismarck’ın (Bismark) çabalarıyla oldu.

Bu dönemde Bismarck, Prusya’nın güçlenmesi için gerekli olan politikanın “kan ve kılıç politikası” olduğu fikrine ulaştı.

1864’te Danimarka’yı, 1866’da Avusturya’yı savaşlarda yenen Prusya’nın önünde engel olarak sadece Fransa kalmıştı. 

1870’te yapılan Sedan Savaşı’nda Fransa, Prusya’ya yenildi. 

Bu gelişme sonrası 1871’de Fransa’da imzalanan antlaşma ile ilk defa Almanya Devleti adından bahsedildi. Böylece Alman siyasi birliği de resmen kuruldu.

Güçlü bir siyasi ve askerî yapıyla kurulan Almanya, Avrupa’da yeni dengeler içerisinde yer bulamadı. Bu durum gelecekte I. Dünya Savaşı’nın başlamasını kaçınılmaz kıldı.

Üçlü İttifak ve Üçlü İtilaf

Avrupa siyasetine Rusya, İngiltere, Fransa ve Avusturya’nın 

yanında Almanya ve İtalya yeni bir güç olarak katıldı.

Alman millî birliğinin kurucusu Bismarck, Almanya’yı Avrupa’nın karada en güçlü devleti hâline getirmek amacıyla dış politikada farklı bir yol izledi.

Alman millî birliği kurulduğu dönemde Fransızlar, Sedan Savaşı’nda  Almanlar karşısında büyük bir yenilgiye uğramıştı.

Bismarck, Fransa’nın en kısa sürede kendisini toparlayacağı ve Almanya’dan bu yenilginin intikamını almaya çalışacağı kanısındaydı. Bu düşünce Almanya’yı, Fransa’ya karşı güçlü devletleri kendi yanına çekme arayışına yöneltti. 

Böylece dünya devletleri arasında ilk kez gruplaşma hareketi (bloklaşma) başladı.

Almanya, 1860-1890 yılları arasında yapılan antlaşmalarla Rusya ve Avusturya-Macaristan’ı yanına çekmeyi başardı. Bu birliğe “Üçlü İttifak” adı verildi. İtalya da daha sonra bu ittifaka katıldı.

Rusya ile Avusturya-Macaristan rekabetinden dolayı üçlü ittifak

içindeki denge bozuldu. 1890’da Almanya’da bir taht değişikliği yaşanmıştı. 

Yeni imparatorla Başbakan Bismarck arasında dış politikada ciddi görüş ayrılıkları yaşanmaya başlamıştı. Bu yüzden Bismarck başbakanlıktan istifa etti. 

II. Wilhelm Dönemi’nde Almanya, Çarlık Rusyası’nın kendi yanında yer almasını gereksiz gördü ve 1890’da çarlık Rusya ile süresi dolan antlaşma yenilenmedi. 

Bu durum Rusya’yı 1894’de Fransa ile anlaşmaya yöneltti. Bu birliğe İngiltere’nin de katılmasıyla Üçlü İttifak’a karşı “Üçlü İtilaf” bloğu oluşturuldu. 

Zaman içerisinde bloklar arasındaki ekonomik rekabet, sömürge elde etme ve silahlanma yarışının açığa çıkardığı gerginlik, I. Dünya Savaşı’nın temel nedeni oldu.

Not: Ünitenin devamına www.tarihkursu.com /ders notları bölümünden ulaşabilirsiniz.

Daha fazlası için bizi takip edin

http://www.tarihkursu.com/

Facebook sayfamızı beğenmek için tıklayın

Yotube kanalımıza abone olmak için tıklayın