AŞİRETTEN BEYLİĞE
XIII. YÜZYILIN SONLARINDA ANADOLU VE ÇEVRESİNİN JEOPOLİTİK DURUMU
OSMANLI BEYLİĞİ’NİN KURULUŞ SÜRECİ
OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULUŞU
AŞİRETTEN BEYLİĞE
(1302) Koyunhisar Muharebesi
(1326) Bursa’nın Fethi
(1329) Palekanon Muharebesi
(1331) İznik’in Fethi
(1337) İzmit’in Fethi
(1345) Karesi Beyliği’nin alınması
(1353) Çimpe Kalesi’nin alınması
(1363) Edirne’nin Fethi
(1371) Çirmen Muharebesi
(1389) I. Kosova Muharebesi
(1396) Niğbolu Muharebesi
(1402) Ankara Savaşı
(1402-1413) Fetret Devri
(1444) Varna Muharebesi
(1448) II. Kosova Muharebesi
Anadolu ve Çevresi
Anadolu,Asya ile Avrupa’yı Karadeniz ile Akdeniz’i birbirine bağlayan bir köprü vazifesi görüyordu.
Ayrıca Çin’den başlayıp Avrupa’ya kadar uzanan İpek Yolu’nun önemli bir kısmı da Anadolu’dan geçiyordu.
Türkiye Selçuklu Devleti: 1243 Kösedağ Savaşı’nda Moğollara yenilerek dağılma sürecine girdiler.
Bunun sonucunda da Anadolu’da siyasi birlik bozuldu.
Anadolu’nun muhtelif bölgelerinde birçok Türkmen beyliği ortaya çıktı.
Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans): İmparatorluğun XIII. yüzyıl sonlarında sınırları Balkanlardaki Yunanistan, Trakya, Makedonya ve Ege Adalarının bir kısmından ibaretti.
Taht kavgaları ve Haçlı Seferleri’nin etkisiyle Anadolu ve Balkanlardaki siyasi etkinliğini kaybetme noktasındaydı. Trabzon ve çevresinde hüküm süren Trabzon İmparatorluğu ise siyasi yönden etkisiz bir konumdaydı.
İhanlı Devleti: Moğol İmparatorluğu’nun parçalanması üzerine Hülagü Han tarafından İran ve çevresinde kuruldu (1256). İlhanlılar XIII. yüzyılda Anadolu’yu egemenliklerine aldılar. Ancak 1260’ta Memlûklularla yapılan Ayn-ı Calut Savaşı’nda büyük bir yenilgi yaşadılar. İlhanlı Devleti 1336 yılında yıkıldı.
Memlûklu Devleti: Eyyubi Devleti komutanlarından Aybek tarafından Mısır’da kuruldu (1250). Memlûklular, Haçlılara ve Moğollara karşı başarılı mücadele verdiler. Sınırlarını Filistin, Suriye ve Çukurova Bölgesi’ne kadar genişlettiler, Baharat Yolu’nu denetimleri altına aldılar.
Altın Orda Devleti: Moğol İmparatoru Cengiz Han’ın ölümünden sonra Türk boylarından Kıpçakların Moğollarla karışması sonucu Batu Han tarafından Karadeniz’in kuzeyinde kuruldu (1227). Ancak XIV. yüzyılın sonlarında Altın Orda Hanı Toktamış Han, Timur ile yaptığı mücadeleyi kaybetti (1395). Daha sonraki dönemlerde yaşanan karışıklıklar yüzünden Altın Orda Devleti yıkıldı.
Balkanlar
XIII. yüzyıl sonlarında Balkanlarda Bizans İmparatorluğu, Sırp ve Bulgarlarla siyasi üstünlük mücadelesindeydi.
Balkanlarda Sırp, Bulgar, Arnavut krallıkları, Eflâk ve Boğdan voyvodalıkları ile Bosna Prensliği bulunuyordu.
Sırp Krallığı, Balkanlarda egemenlik alanını genişletip büyük Sırbistan’ı kurmak istiyordu.
Avrupa
XIII. yüzyıl sonlarında Avrupa’da, feodal yapıya sahip Hristiyan topluluklarından oluşan birçok devlet bulunuyordu.
Merkezi Viyana olan Kutsal Roma Germen İmparatorluğu Avrupa’nın en önemli siyasi gücüydü.
İtalya’da Napoli Krallığı, Venedik ve Ceneviz cumhuriyetleri ile Papalık yer almaktaydı.
Doğu Avrupa’da Macaristan ve Lehistan Krallığı ve Moskova Knezliği vardı.
Orta Avrupa’daki Macaristan, Balkanlar üzerinde hâkimiyet kurmak istiyordu.
Batı Avrupa’da İngiltere ve Fransa bulunuyordu. Ancak bu iki devlet arasında “Yüzyıl Savaşları” devam etmekteydi. İspanya’da Beni Ahmer İslam Devleti bulunuyordu.
OSMANLI BEYLİĞİ’NİN KURULUŞ SÜRECİ
Osmanlı Devleti’ni kuranlar Oğuzların Günhan soyunun Kayı boyuna mensuptur.
Kayı kelimesi, güç ve kudret anlamına gelmektedir.
Kayıların büyük bir bölümü, 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya geldiler. Kayılar ilk olarak Ahlat yöresini yurt edindiler.
Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat zamanında Moğollarla yaptıkları başarılı mücadeleler ve Türkiye Selçuklu Devleti’ne yaptıkları hizmetler karşılığında ilk olarak Ankara yakınlarındaki Karacadağ yöresine, daha sonra Bizans sınırındaki Söğüt’e uç beyliği olarak yerleştirildiler.
Bu dönemde Kayıların başında Ertuğrul Gazi bulunuyordu.
Bizans’a karşı fetih faaliyetlerine başlayan Ertuğrul Gazi bir süre sonra Domaniç’i ele geçirdi.
Kayılar, Söğüt’ü kışlak; Domaniç’i de yaylak olarak kullanmaya başladılar.
1281 yılında Ertuğrul Gazi’nin vefatı üzerine yerine oğlu Osman Bey, Kayı boyunun başına geçti.
Bu dönemde Türkiye Selçuklu Sultanı III. Alaaddin Keykubat’ın İlhanlılar tarafından İran’a götürülmesi üzerine Anadolu’da iktidar boşluğu ortaya çıktı.
Bu sırada Osman Bey, Bizans ile mücadele hâlindeydi.
OSMANLI BEYLİĞİ’NİN KURULUŞ SÜRECİ
Osmanlı Devleti’ni kuranlar Oğuzların Günhan soyunun Kayı boyuna mensuptur.
Kayı kelimesi, güç ve kudret anlamına gelmektedir.
Kayıların büyük bir bölümü, 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya geldiler. Kayılar ilk olarak Ahlat yöresini yurt edindiler.
Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat zamanında Moğollarla yaptıkları başarılı mücadeleler ve Türkiye Selçuklu Devleti’ne yaptıkları hizmetler karşılığında ilk olarak Ankara yakınlarındaki Karacadağ yöresine, daha sonra Bizans sınırındaki Söğüt’e uç beyliği olarak yerleştirildiler.
Bu dönemde Kayıların başında Ertuğrul Gazi bulunuyordu.
Bizans’a karşı fetih faaliyetlerine başlayan Ertuğrul Gazi bir süre sonra Domaniç’i ele geçirdi.
Kayılar, Söğüt’ü kışlak; Domaniç’i de yaylak olarak kullanmaya başladılar.
1281 yılında Ertuğrul Gazi’nin vefatı üzerine yerine oğlu Osman Bey, Kayı boyunun başına geçti.
Bu dönemde Türkiye Selçuklu Sultanı III. Alaaddin Keykubat’ın İlhanlılar tarafından İran’a götürülmesi üzerine Anadolu’da iktidar boşluğu ortaya çıktı.
Bu sırada Osman Bey, Bizans ile mücadele hâlindeydi.
Bizansla yapılan Koyunhisar Savaşı’nı kazanan Osman Bey bağımsızlığını ilan ederek kendi adına hutbe okutup para bastırdı.
Böylece Osmanlı Beyliği bağımsız konuma geldi (1302).
Osmanlı Devleti’nin kuruluşu, gelişimi, menşei üzerine çeşitli tartışmalara neden oldu.
Bu tartışmaların temelinde Osmanlıların ilk dönemlerine ait yeterli belgelerin olmayışı ve yapılan araştırmaların konuyu tam olarak aydınlatamaması da etkilidir.
Osmanlı Devleti’nin kuruluş tarihi olarak ders kitaplarında yıllarca 1299 yılı verildi. Yapılan tarihî araştırmalar bu tarihin doğru olmadığını gösterdi.
Osman’ın bir hanedan kurucusu durumuna gelmesi, 1302’de bir Bizans ordusuna karşı Bapheus (Koyunhisar) Savaşı zaferiyle ilgilidir.
OsmanlI Beyliği’nin kuruluşu hakkında öne sürülen nazariyeler
Halil İnalcık, Uç’taki toplumsal değişimin temel sebebi olarak göç ve nüfus baskısını ve uç toplumunu devlet teşekkülü sürecine götüren faktörleri inceler.
Moğolların doğrudan yönetiminden kaçmak isteyen Türkmen toplulukları Bizans sınırlarına doğru yönelir. XIV. yüzyılın başlarında “gaza ideolojisini benimseyen Türkmen beyleri Batı Anadolu’da önem kazanırlar.
Halil İnalcık, eski Selçuklu ucunda büyük bir demografik (nüfus) potansiyele sahip ve yüceltilmiş gaza ideolojisiyle donanmış yeni bir Türkiye’nin doğmakta olduğunu savunur.
Paul Wittek, Osmanlı Beyliği’nin çok güçlü bir devlet
olarak ortaya çıkmasını bu beyliği kuranların gaza düşüncesiyle hareket etmelerine bağlamaktadır.
Bu gaza düşüncesi aynı ideali paylaşan ve diğer beyliklerde atıl olarak bekleyen insanları kendine çekmişti ve Osmanlılar Rumeli’ye geçerek kendilerine çok verimli bir genişleme alanı bulmuşlardı.
Paul Wittek’e göre Osmanlı Devleti’nin genişlemesinin bir sebebi de idareleri altına giren ahalinin dinlerine karışmamayı tercih etmeleri olmuştur.
Yani gazilerin kendi dinlerini başkalarına kabul ettirme arzularından kaynaklanabilecek taassuplarının yerini, Hristiyanlara ve Musevilere karşı müsamahakâr bir din anlayışı almıştı.
Fuad Köprülü, Osmanlı Devleti’nin tamamen dinî sebeplerle
olan yükseliş tarzına itiraz etmektedir. Ona göre;
Moğolların baskısı sonucu Anadolu’ya göç eden Türkmenlerin gaza ruhu ile Bizans topraklarını Dâr’ül-İslâm yapma gayretleri
Selçuklu Devleti’nin zaafa düşmesi ve Anadolu beyliklerinin kurulması gibi bu dönemde meydana gelen büyük siyasi olaylar,
Türklerin sahip olduğu etnik özellikler ve Osmanlı kabilesinin asil oluşu
Anadolu’da oluşan Gaziyân-ı Rûm, Ahiyân-ı Rûm, Bâciyân-ı Rûm ve Abdalân-ı Rûm gibi askerî, sosyal ve iktisadi gruplar
Osmanlı Beyliği’nin bulunduğu yerin jeopolitik durumu
Diğer beyliklerin Osmanlı Beyliği’ne karşı düşmanca tutum içine girmemeleri Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda ve gelişiminde önemli rol oynamıştır.
Not: Ünitenin devamına www.tarihkursu.com /ders notları bölümünden ulaşabilirsiniz.
Yorumlar
Yorum Gönder