ANADOLU’NUN TÜRKLEŞME SÜRECİ ( TARİH 10 1. ÜNİTE YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ 3. KONU)
ANADOLU’NUN TÜRKLEŞME SÜRECİ
ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ
DANİŞMENTLİLER (1080-1178)
SALTUKLULAR (1072-1202)
MENGÜCEKLİLER (1080-1228)
ARTUKLULAR (1102-1231)
ÇAKA BEYLİĞİ (1081-1093)
Malazgirt Savaşı sonrasında Anadolu’da kurulan diğer Türk beylikleri
TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ (1077-1308)
Türkiye Selçuklu-Bizans Mücadeleleri
ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ
Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya yönelik fetih hareketleri hızlandı.
Bunda Büyük Selçuklu Hükümdarı Alp Arslan’ın fethedilen bölgeyi fetheden komutana kılıç hakkı olarak vermesi de etkili oldu.
Başlangıçta Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı olan komutan ve beyler, zamanla Büyük Selçuklu otoritesinin zayıflamasından faydalanarak bağımsız hareket etmeye başladılar.
Danişment oğlu Gümüştekin Ahmet tarafından Sivas merkez olmak üzere Orta Anadolu’da kuruldu (1080).
Beyliğin sınırları zamanla Tokat, Niksar, Amasya, Çankırı, Çorum, Kastamonu, Kayseri, Elbistan ve Malatya illerini içine alacak şekilde genişledi.
Ahmet Gazi, Türkiye Selçuklu Hükümdarı I. Kılıç Arslan ile birlikte Haçlı ordularına karşı savaştı.
Emir Gazi; Haçlılara, Bizanslılara ve Ermenilere karşı giriştiği mücadelelerde başarılı oldu.
Türkiye Selçuklu Hükümdarı II. Kılıç Arslan Danişmentlilere son verdi.
Danişmentli eserleri: Tokat’ta Yağıbasan Medresesi (Anadolu’nun ilk medresesi), Kayseri’de Ulu Cami , Amasya’da Hilafet Gazi Kümbeti’dir.
Danişment Gazi Destanı’nda Türklerin Anadolu’yu yurt tutma çabaları ve kahramanlıkları anlatılır.
Beyliğin merkezi Erzurum’dur.
Kurucusu, Alp Arslan’ın komutanlarından Ebu’l Kasım Saltuk’tur.
Gürcülerle mücadele etmişlerdir.
Haçlı Seferleri esnasında Türkiye Selçuklu Devleti’ne destek vermişlerdir.
Saltuklulara ait önemli eserler: Erzurum’daki Kale Camisi, Tepsi Minare, Ulu Cami, Üç Kümbetler ve Tercan’daki Mama Hatun Kümbeti
MENGÜCEKLİLER (1080-1228)
Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar dolaylarında kuruldu.
Erzincan ve Divriği kolu olmak üzere ikiye ayrıldı.
Türkiye Selçuklu Hükümdarı I. Alâeddin Keykubat, Erzincan koluna son verdi.
Divriği kolu ise Türkiye Selçuklularına bağlı olarak varlığını sürdürdü. 1228’de tamamen bu devlete katıldı.
Mengücekliler’in önemli eserleri arasında Divriği Ulu Cami (UNESCO Dünya miras listesinde) ve Sitte Melik Kümbeti yer almaktadır.
ARTUKLULAR (1102-1231)
Artuk Bey’in ölümünden sonra oğulları İlgazi ve Sökmen Diyarbakır’a geldiler. Bu bölgede Artukoğullarını kurarak üç koldan yönetim sürdüler (1102).
Bu kollar,
Hısnıkeyfa (Hasankeyf) Artukluları,
Mardin Artukluları ve
Harput Artuklularıdır.
Artuklular, Eyyubi Devleti ile ittifak yaparak Haçlı Seferleri’ne karşı; Türkiye Selçuklu Devleti ile ittifak yaparak Bizans’a karşı başarılı mücadeleler verdiler.
Diyarbakır’daki Ulu Cami, Mardin’de Zinciriye ve Mesudiye medreseleri, Ulu Cami, Babüsur Camisi ve Batman Çayı üzerindeki Malabadi Köprüsü önemli eserleridir.
Dünyanın ünlü fizikçileri arasında gösterilen El-Cezeri bu dönemde önemli bilimsel çalışmalarda bulundu. El-Cezeri’nin ilk robotu yapıp çalıştırdığı kabul edilir.
ÇAKA BEYLİĞİ (1081-1093)
İlk Türk denizcisi olarak kabul edilen Çaka Bey Bizans’a karşı başarılı mücadeleler sergiledi.
İzmir’e gelerek burada kendi adıyla beyliğini kurdu.
İstanbul’u kuşatmak için Peçenek Türkleri ve Türkiye Selçuklu Devleti ile ittifak oluşturdu.
Bizans’ın oyununa gelen I. Kılıç Arslan, Çaka Bey’i öldürttü.
Bu karışıklıktan yararlanan Bizans, İzmir’i yeniden ele geçirerek Çaka Beyliği’ne son verdi (1093).
DİĞER TÜRK BEYLİKLERİ
Sökmenliler (Ahlatşahlılar) (1100-1208): Van, Erçiş, Tatvan, Muş
İnançoğulları (Ladik Beyliği) (1261-1368): Denizli, Ladik
Dilmaçoğulları (Togan Arslanoğulları) (1085-1394): Bitlis, Erzen
İnaloğulları (1098-1183): Diyarbakır, Ergani
Tanrıvermişoğulları (1081 - 1093): Efes
Çubukoğulları (1085-1213): Harput
TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ’NİN KURULUŞU(1077-1308)
Kurucusu, Selçuklu soyundan (Oğuzların Kınık Boyu) Süleyman Şah’tır.
Alp Arslan Dönemi’nde Anadolu fetihlerine katılan Süleyman Şah, Bizans’taki karışıklıklardan yararlanarak 1075 yılında İznik’i fethetti.
Ancak bir süre kardeşi Mansur’un çıkardığı ayaklanma ile uğraştı.
Bu olaylardan sonra Melik Şah gönderdiği bir fermanla Anadolu Sultanlığını Süleyman Şah’a verdi.
Böylece İznik merkez olmak üzere Türkiye Selçuklu Devleti kurulmuş oldu (1077).
Süleyman Şah, Halep’i de almak isteyince Suriye Selçuklu Sultanı Tutuş ile arası açıldı.
Halep civarında yapılan savaşı Süleyman Şah kaybetti ve savaş meydanında öldü (1086).
I. Kılıç Arslan Dönemi (1092-1107)
Süleyman Şah’ın vefatı ile bozulan devlet düzenini sağladıktan sonra Bizans üzerinde baskı kurdu.
Bu sırada Çaka Bey de İstanbul’u kuşatma planları yapıyordu.
Çaka Bey’in daha fazla güçlenmesinden çekinen I. Kılıç Arslan, Bizans’ın oyununa gelerek Çaka Bey’i öldürttü.
Haçlı ordularının Anadolu’ya doğru ilerlediği haberini aldı. İznik’e gelerek şehri savunmaya başladı.
Kalabalık Haçlı kuvvetleri karşısında İznik’i terk ederek devletin merkezini Konya’ya taşıdı.
I. Mesut Dönemi (1116-1155)
I. Mesut, Konya civarında Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı.
Bu arada II. Haçlı ordusunun Anadolu’ya doğru ilerlediğini öğrenince Bizans’la antlaşma yapmak zorunda kaldı.
Antlaşmaya göre Antalya ve çevresindeki bazı yerler Bizans’a bırakıldı.
II. Kılıç Arslan Dönemi (1155-1192):
Haçlı Seferleri’nin Anadolu’da yarattığı otorite boşluğundan faydalanan Bizans İmparatoru Manuel Komnenos, Türkleri Anadolu’dan tamamen atmak için harekete geçti.
Miryokefalon Savaşını Türkiye Selçuklu Devleti kazandı (1176).
Miryokefalon Zaferi sonucunda:
Bizans’ın Anadolu’yu Türklerden geri alabilme umutları sona erdi.
Anadolu kesin olarak Türk yurdu oldu. Bu tarihten sonra Anadolu’ya Türkiye denmeye başlandı.
Türklerin batıya ilerleyişi hızlandı. Batı Anadolu’da Türk nüfusu arttı.
Anadolu’daki ticaret yollarının denetimi büyük ölçüde Türkiye Selçuklu Devleti’ne geçti.
Not: Ünitenin devamına www.tarihkursu.com /ders notları bölümünden ulaşabilirsiniz.
Yorumlar
Yorum Gönder