İSYANLARI
İstanbul (Merkez) İsyanları
•Yeniçeriler tarafından çıkarılmıştır.
•İsyanlara zaman zaman ulemanın, medrese öğrencilerinin ve halkın katıldığı görülmüştür. Nedenleri:
•Yeniçerilerin ve saray kadınlarının kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmeleri
•Ocak, Devlet içindir" anlayışının yerine "Devlet, Ocak içindir" anlayışının geçerli hale gelmesi
•Ulufelerin (maaşların) geç ve ayarı düşük akçe ile ödenmesi
•Devlet adamlarının Yeniçerileri kışkırtması
•II. Osman (Genç), IV. Murat, IV. Mehmet (Vaka-ı Vakvakiye) dönemlerinde çıkmıştır.
Celâli (Anadolu) İsyanları:
•Halkın çıkardığı bu isyanlara zaman zaman işsiz medrese öğrencileri ve asker kaçakları da katılmıştır. Nedenleri;
•Dirlik sisteminin bozulmasıyla köylünün toprağını terk etmeye başlaması
•Devletin vergi toplamaya çalışırken halka baskı yapması
•Anadolu’da güvenliğin bozulması, Asker kaçaklarının eşkıyalık yapması.
•I. Ahmet ve IV. Murat dönemlerinde yoğunlaşan isyanların en önemlileri; Kara Yazıcı, Canbolatoğlu. Kalenderoğlu, Gürcü Nebi, Katırcıoğlu tarafından çıkarılmıştır.
•Celâli İsyanları nedeniyle Anadolu topraklarındaki tarım üretimi azalmış, toprak sisteminin bozulması ile birlikte köyden kente göç artmış ve eyalet askerlerinin sayısı azalmıştır.
Eyalet İsyanları:
•Devlet otoritesinin bozulması nedeniyle Eflak, Boğdan, Erdel, Bağdat, Halep, Yemen, Kırım gibi bölgelerde önderliğini yerel hanedanların yaptığı isyanlardır.
•Önemli eyalet isyanları: Erzurum Valisi Abaza Mehmet Paşa ve Sivas Valisi Vardar Ali Paşa tarafından çıkarılmıştır.
•Eyalet isyanları milliyetçi isyanlar değildir. Milliyetçi isyanlar 1789'daki Fransız İhtilali'nden sonra görülecektir.
ISLAHATLAR
Genel Özellikleri
•Islahatlar genellikle askerî ve mali alanlarda yapılmıştır.
•Islahatlarda baskı ve şiddet yöntemi kullanılmıştır.
•Islahatlar kişilere bağlı kalmış, süreklilik arz etmemiş, kurumsallaşmamıştır.
•Islahatlarda halk desteği alınmamıştır.
•Problemlerin asıl, köklü sebeplerine inilememiş, yüzeysel çözümler getirilmiş, bundan dolayı istenilen sonuç elde edilememiştir.
•Avrupa örnek almamıştır. Eski düzeni yeniden canlandırmaya yönelik yapılmıştır.
•Islahatlar; padişahların yetersizliği, yenilik karşıtı olan yeniçeriler, ulema ve saray kadınlarının tepkisinden dolayı istenen başarıya ulaşamamıştır.
I. Ahmet
•17. yüzyıl başında, I. Ahmet Dönemi'nde sancağa çıkma sistemi kaldırılmış, bu uygulamanın terk edilmesi ile şehzadeler sancaklara gönderilmeyerek sarayda odalarda tutulmaya başlanmıştır (kafes usulü).
•Devletin merkezî otoritesinin güçlendirilmesine yönelik bu düzenleme, şehzadelerin deneyim kazanmadan tahta geçmelerine yol açmıştır.
•Taht kavgalarının sona erdirilmesi Ekber ve Erşed Kanunu ile amaçlanmış, şehzadeler arasında yaşça en büyük olanının padişahlık makamına geçmesi sağlanmıştır.
Kuyucu Murat Paşa
•I. Ahmet Dönemi sadrazamıdır.
•Celali ayaklanmalarını baskı ve şiddetle bastırmıştır.
•Celâlileri öldürüp kuyulara doldurmuştur.
II. (Genç) Osman
•II. Osman, sorunların ortadan kaldırılmasına dönük olarak ıslahat girişimlerinde bulunan ilk padişahtır.
•Şeyhülislamların fetva dışında kalan yetkileri padişah tarafından kısıtlanmıştır.
•II. Osman saray dışından evlenerek, sarayı halka açmayı ve saray kadınlarının yönetimdeki etkisini azaltmayı amaçlamıştır.
•Hotin Seferi sırasında disiplinsiz davranan yeniçeriler yüzünden Yeniçeri Ocağı'nı ortadan kaldırmayı planlamış, ancak Yeniçeriler tarafından öldürülmüştür.
Genç Osman kendi askerleri tarafından öldürülen ilk Osmanlı padişahıdır.
IV. Murat
•Çocuk yaşta Osmanlı tahtına geçen IV. Murat’ın ilk dönemlerinde devlet işleri annesi Kösem Sultan tarafından yönlendirilmiştir.
•Merkezi otoriteyi güçlendirmeye çalışmıştır.
•Yeniçeri ve sipahileri disiplin altına almıştır.
•İçki ile tütünü ve ayrıca gece sokağa çıkmayı yasaklamıştır.
•Bazı devlet adamlarına raporlar hazırlatılarak, yaşanan sorunların nasıl çözümlenebileceği belirlenmeye çalışılmıştır.
•Koçi Bey tarafından hazırlanan rapor (Koçi Bey Risalesi), devlet işleyişindeki aksaklıkların giderilebilmesi için yapılması gerekenler üzerinde durmuştur.
IV. Mehmet
•Bu dönemde ıslahatların yapılmasında sadrazamlar ön plandadır.
Tarhuncu Ahmet Paşa
•IV. Mehmet Dönemi sadrazamıdır.
•Mâliyeyi düzeltmeye çalışmıştır.
•İlk defa geniş kapsamlı bir denk devlet bütçe hazırlamıştır.
•Modern anlamda ilk bütçe çalışmasını yapmıştır.
•Mâliyeyi düzeltmek için saray masraflarını kısmış, bahşişi kaldırmıştır.
•Çıkarları zedelenenler tarafından idam ettirilmiştir.
Köprülü Mehmet Paşa
•Valide Turhan Sultan tarafından göreve getirilmiştir.
•Osmanlı tarihinde sadrazamlığı kabul etmek için koşullar öne süren ilk devlet adamıdır. Bu şartlar:
•Sarayın devlet işlerine karışmaması
•Memurluklara istediği kişilerin atanması
•Önerdiği devlet işlerinin saray tarafından onaylanması
•Hakkında bir şikayet olursa kendisi dinlenmeden hakkında karar verilmemesi
•Orduyu ve donanmayı düzenlemiştir.
•Ayaklanmaları şiddet kullanarak bastırmıştır.
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
•IV. Mehmet dönemi sadrazamıdır.
•Topçu sınıfını güçlendirmiştir.
•Çemberlitaş'ta kütüphane yaptırmıştır.
•Devlet giderlerini kısıp, bütçe açığını azaltmıştır.
•24 yıldır kuşatılan Girit’in alınmasını sağladı
•Köprülü ailesinden olup da 17. yüzyılda görev yapmış olan sadrazamlar şunlardır: Köprülü Mehmet Paşa, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Köprülü Fazıl MustafaPaşa, Amcazâde Hüseyin Paşa.
İstanbul (Merkez) İsyanları
•Yeniçeriler tarafından çıkarılmıştır.
•İsyanlara zaman zaman ulemanın, medrese öğrencilerinin ve halkın katıldığı görülmüştür. Nedenleri:
•Yeniçerilerin ve saray kadınlarının kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmeleri
•Ocak, Devlet içindir" anlayışının yerine "Devlet, Ocak içindir" anlayışının geçerli hale gelmesi
•Ulufelerin (maaşların) geç ve ayarı düşük akçe ile ödenmesi
•Devlet adamlarının Yeniçerileri kışkırtması
•II. Osman (Genç), IV. Murat, IV. Mehmet (Vaka-ı Vakvakiye) dönemlerinde çıkmıştır.
Celâli (Anadolu) İsyanları:
•Halkın çıkardığı bu isyanlara zaman zaman işsiz medrese öğrencileri ve asker kaçakları da katılmıştır. Nedenleri;
•Dirlik sisteminin bozulmasıyla köylünün toprağını terk etmeye başlaması
•Devletin vergi toplamaya çalışırken halka baskı yapması
•Anadolu’da güvenliğin bozulması, Asker kaçaklarının eşkıyalık yapması.
•I. Ahmet ve IV. Murat dönemlerinde yoğunlaşan isyanların en önemlileri; Kara Yazıcı, Canbolatoğlu. Kalenderoğlu, Gürcü Nebi, Katırcıoğlu tarafından çıkarılmıştır.
•Celâli İsyanları nedeniyle Anadolu topraklarındaki tarım üretimi azalmış, toprak sisteminin bozulması ile birlikte köyden kente göç artmış ve eyalet askerlerinin sayısı azalmıştır.
Eyalet İsyanları:
•Devlet otoritesinin bozulması nedeniyle Eflak, Boğdan, Erdel, Bağdat, Halep, Yemen, Kırım gibi bölgelerde önderliğini yerel hanedanların yaptığı isyanlardır.
•Önemli eyalet isyanları: Erzurum Valisi Abaza Mehmet Paşa ve Sivas Valisi Vardar Ali Paşa tarafından çıkarılmıştır.
•Eyalet isyanları milliyetçi isyanlar değildir. Milliyetçi isyanlar 1789'daki Fransız İhtilali'nden sonra görülecektir.
ISLAHATLAR
Genel Özellikleri
•Islahatlar genellikle askerî ve mali alanlarda yapılmıştır.
•Islahatlarda baskı ve şiddet yöntemi kullanılmıştır.
•Islahatlar kişilere bağlı kalmış, süreklilik arz etmemiş, kurumsallaşmamıştır.
•Islahatlarda halk desteği alınmamıştır.
•Problemlerin asıl, köklü sebeplerine inilememiş, yüzeysel çözümler getirilmiş, bundan dolayı istenilen sonuç elde edilememiştir.
•Avrupa örnek almamıştır. Eski düzeni yeniden canlandırmaya yönelik yapılmıştır.
•Islahatlar; padişahların yetersizliği, yenilik karşıtı olan yeniçeriler, ulema ve saray kadınlarının tepkisinden dolayı istenen başarıya ulaşamamıştır.
I. Ahmet
•17. yüzyıl başında, I. Ahmet Dönemi'nde sancağa çıkma sistemi kaldırılmış, bu uygulamanın terk edilmesi ile şehzadeler sancaklara gönderilmeyerek sarayda odalarda tutulmaya başlanmıştır (kafes usulü).
•Devletin merkezî otoritesinin güçlendirilmesine yönelik bu düzenleme, şehzadelerin deneyim kazanmadan tahta geçmelerine yol açmıştır.
•Taht kavgalarının sona erdirilmesi Ekber ve Erşed Kanunu ile amaçlanmış, şehzadeler arasında yaşça en büyük olanının padişahlık makamına geçmesi sağlanmıştır.
Kuyucu Murat Paşa
•I. Ahmet Dönemi sadrazamıdır.
•Celali ayaklanmalarını baskı ve şiddetle bastırmıştır.
•Celâlileri öldürüp kuyulara doldurmuştur.
II. (Genç) Osman
•II. Osman, sorunların ortadan kaldırılmasına dönük olarak ıslahat girişimlerinde bulunan ilk padişahtır.
•Şeyhülislamların fetva dışında kalan yetkileri padişah tarafından kısıtlanmıştır.
•II. Osman saray dışından evlenerek, sarayı halka açmayı ve saray kadınlarının yönetimdeki etkisini azaltmayı amaçlamıştır.
•Hotin Seferi sırasında disiplinsiz davranan yeniçeriler yüzünden Yeniçeri Ocağı'nı ortadan kaldırmayı planlamış, ancak Yeniçeriler tarafından öldürülmüştür.
Genç Osman kendi askerleri tarafından öldürülen ilk Osmanlı padişahıdır.
IV. Murat
•Çocuk yaşta Osmanlı tahtına geçen IV. Murat’ın ilk dönemlerinde devlet işleri annesi Kösem Sultan tarafından yönlendirilmiştir.
•Merkezi otoriteyi güçlendirmeye çalışmıştır.
•Yeniçeri ve sipahileri disiplin altına almıştır.
•İçki ile tütünü ve ayrıca gece sokağa çıkmayı yasaklamıştır.
•Bazı devlet adamlarına raporlar hazırlatılarak, yaşanan sorunların nasıl çözümlenebileceği belirlenmeye çalışılmıştır.
•Koçi Bey tarafından hazırlanan rapor (Koçi Bey Risalesi), devlet işleyişindeki aksaklıkların giderilebilmesi için yapılması gerekenler üzerinde durmuştur.
IV. Mehmet
•Bu dönemde ıslahatların yapılmasında sadrazamlar ön plandadır.
Tarhuncu Ahmet Paşa
•IV. Mehmet Dönemi sadrazamıdır.
•Mâliyeyi düzeltmeye çalışmıştır.
•İlk defa geniş kapsamlı bir denk devlet bütçe hazırlamıştır.
•Modern anlamda ilk bütçe çalışmasını yapmıştır.
•Mâliyeyi düzeltmek için saray masraflarını kısmış, bahşişi kaldırmıştır.
•Çıkarları zedelenenler tarafından idam ettirilmiştir.
Köprülü Mehmet Paşa
•Valide Turhan Sultan tarafından göreve getirilmiştir.
•Osmanlı tarihinde sadrazamlığı kabul etmek için koşullar öne süren ilk devlet adamıdır. Bu şartlar:
•Sarayın devlet işlerine karışmaması
•Memurluklara istediği kişilerin atanması
•Önerdiği devlet işlerinin saray tarafından onaylanması
•Hakkında bir şikayet olursa kendisi dinlenmeden hakkında karar verilmemesi
•Orduyu ve donanmayı düzenlemiştir.
•Ayaklanmaları şiddet kullanarak bastırmıştır.
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
•IV. Mehmet dönemi sadrazamıdır.
•Topçu sınıfını güçlendirmiştir.
•Çemberlitaş'ta kütüphane yaptırmıştır.
•Devlet giderlerini kısıp, bütçe açığını azaltmıştır.
•24 yıldır kuşatılan Girit’in alınmasını sağladı
•Köprülü ailesinden olup da 17. yüzyılda görev yapmış olan sadrazamlar şunlardır: Köprülü Mehmet Paşa, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Köprülü Fazıl MustafaPaşa, Amcazâde Hüseyin Paşa.
Yorumlar
Yorum Gönder